Szczepionka przeciw meningokokom

Podsumowanie

O chorobie

Zakażenia meningokokowe są wywoływane przez bakterie – dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zwane również meningokokami (Neisseria meningitidis). Wśród 12 grup serologicznych wyróżnionych na podstawie różnic w budowie polisacharydowej otoczki, na świecie niebezpieczne są jedynie serogrupy: A, B, C, Y, W-135. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową podczas  kontaktu z bezobjawowym nosicielem lub osobą chorą. Na zakażenie meningokokami narażeni są wszyscy, niezależnie od płci czy wieku. Jednak najczęściej chorują dzieci w wieku od 3 miesięcy do 1 roku życia. Wiele przypadków choroby występuje też u dzieci w wieku do 5 lat oraz  nastolatków  i młodych dorosłych w wieku 16- 21 lat. Meningokoki kolonizują jamę nosowo-gardłową zdrowych osób (tzw. nosicieli), nie powodując żadnych dolegliwości ani objawów. Najbardziej niebezpieczna jest inwazyjna choroba meningokokowa (IChM), która obejmuje zapalenie opon  mózgowo-rdzeniowych lub sepsę (posocznicę). Rozwija się bardzo szybko, jest obarczona wysoką śmiertelnością i trwałymi powikłaniami. Należy do najgroźniejszych chorób zakaźnych człowieka.

Pamiętaj, że:

  • Przenoszenie meningokoków odbywa się drogą kropelkową (podczas kaszlu lub kichania) lub przez kontakt bezpośredni (np. podczas intymnego, głębokiego pocałunku),
  • Inwazyjna choroba meningokokowa stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia; dlatego osoba z podejrzeniem takiego zakażenia powinna natychmiast trafić do szpitala,
  • Za większość przypadków IChM odpowiadają meningokoki serogrupy B i C.

Każdego roku na świecie odnotowuje się ok. 1,2 mln przypadków IChM, z których 135 000 prowadzi do zgonu. Występowanie poszczególnych serogrup meningokoków jest uzależnione od obszaru geograficznego. W Europie IChM jest chorobą rzadką. W 2012 r. potwierdzono 3467 przypadków IChM. Na przestrzeni ostatnich lat, w związku z wprowadzeniem w wielu krajach powszechnych szczepień przeciw meningokokom serogrupy C obserwujemy trend obniżania zapadalności na IChM.  Zapadalność na IChM w Polsce jest na niskim poziomie europejskim. Rocznie rejestrowanych jest ok. 200-300 zachorowań. Za większość przypadków IChM odpowiadają meningokoki serogrupy B, następnie serogrupy C. Najwięcej zakażeń wywoływanych przez meningokoki serogrupy B, odnotowano u dzieci do 1 roku życia.

O szczepionce

Dostępne są skoniugowane szczepionki przeciw meningokokom monowalentne lub wielowalentne oraz szczepionki białkowe przeciw serogrupie B. Szczepienia zalecane są osobom z grup ryzyka wystąpienia IChM, a więc niemowlętom, młodzieży i młodym dorosłym, osobom z niedoborami odporności oraz podróżującym do krajów zwiększonego ryzyka zakażeń meningokokowych. Skoniugowane szczepionki zawierają oczyszczone polisacharydy i skoniugowane białka i można je podawać dzieciom od 2 mies. życia. Dostępne są dwa rodzaje szczepionek skoniugowanych, tj. monowalentne przeciw serogrupie C i czterowalentne przeciw serogrupom A, C, W135 oraz Y. Szczepionki polisacharydowe są dwuwalentne przeciw serogrupom C i A oraz czterowalentne przeciw serogrupom A, C, W135 oraz Y.

Najczęściej zgłaszane działania niepożądane po podaniu szczepionek polisacharydowych i skoniugowanych to odczyny miejscowe (zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wstrzyknięcia) i łagodne reakcje ogólne (rozdrażnienie, senność, gorączka, ból mięśni kończyn, ból głowy, brak łaknienia). Objawy te pojawiają się w ciągu kilku pierwszych dni po szczepieniu i ustępują samoistnie bez konsekwencji dla zdrowia pacjenta. Ryzyko wystąpienia poważnych reakcji jest niewielkie. Szczepionka białkowa przeciw meningokokom grupy B powoduje łagodne odczyny niepożądane (niepokój, ból w miejscu wkłucia). Podawana niemowlętom łącznie z innymi szczepionkami zwiększa ryzyko wystąpienia gorączki, stąd zalecane jest jej podawanie podczas osobnej wizyty.

O chorobie

Czym jest zakażenie meningokokowe?

Zakażenie meningokokowe jest wywoływane przez bakterie – dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zwane również meningokokami (z łac. Neisseria meningitidis). Meningokoki występują w jamie nosowo-gardłowej u zdrowych osób (tzw. nosicieli), nie powodując żadnych dolegliwości ani objawów. Do zakażenia dochodzi na skutek kontaktu podatnej osoby z bezobjawowym nosicielem lub osobą chorą. Przenoszenie meningokoków odbywa się drogą kropelkową (podczas kaszlu lub kichania) lub przez kontakt bezpośredni (np. podczas intymnego, głębokiego pocałunku).

Okres wylęgania choroby wynosi od 2 do 10 dni, przeciętnie 3-4 dni.

Na zakażenie meningokokami narażeni są wszyscy, niezależnie od płci czy wieku. Jednak najczęściej chorują dzieci w wieku od 3 miesięcy do 1 roku życia. Wiele przypadków choroby występuje też u dzieci w wieku do 5 lat oraz  nastolatków  i młodych dorosłych w wieku 16- 21 lat. Zakażenia meningokokowe występują na ogół sporadycznie, ale niekiedy bakterie te mogą wywoływać ogniska epidemiczne lub epidemie.

Meningokoki są najczęściej przyczyną zapalenia opon  mózgowo-rdzeniowych lub sepsy (posocznicy), określanymi wspólnie mianem inwazyjnej choroby meningokokowej. Mogą również wywoływać, chociaż nieporównywalnie rzadziej, zapalenie płuc, ucha środkowego, osierdzia, wsierdzia, stawów i inne.

Inwazyjna choroba meningokokowa stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia; dlatego osoba z podejrzeniem takiego zakażenia powinna natychmiast trafić do szpitala.

Jakie są objawy zakażenia meningokokami?

Diagnoza zakażenia meningokokowego może być niezwykle trudna. Dodatkowo choroba może rozwijać się bardzo szybko, a jej przebieg jest zwykle bardzo ciężki. Objawy nie występują w określonej kolejności, a część z nich może nie wystąpić w ogóle.
Choroba diagnozowana jest w wielu przypadkach bardzo późno gdyż w początkowej fazie zakażenia chorzy zgłaszają objawy podobne do przeziębienia:

  • osłabienie
  • gorączkę,
  • bóle stawowe i mięśniowe,
  • ogólne złe samopoczucie.

W przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych występują objawy tzw. oponowe:

  • silny ból głowy,
  • nudności,
  • wymioty,
  • sztywność karku,
  • drgawki,
  • światłowstręt,
  • senność.

Objawy sepsy są różne, w zależności od jej ciężkości. Charakterystycznym, ale nie zawsze obecnym, objawem w postępującej sepsie meningokokowej jest wysypka wybroczynowa; plamki na skórze całego ciała w postaci drobnych czerwonych punkcików zlewających się w późniejszym okresie w duże plamy, które nie bledną pod naciskiem.

Jak zakażenie meningokokami przebiega u małych dzieci?

U dzieci poniżej 2 roku życia objawy różnią się od przebiegu u dorosłych. Najczęściej obserwuje się następujące objawy:

  • gorączka,
  • zimne dłonie i stopy,
  • brak apetytu,
  • wymioty,
  • biegunka,
  • rozpaczliwy płacz lub kwilenie,
  • senność lub drażliwość,
  • odchylenie głowy do tyłu,
  • osłupienie,
  • pulsujące ciemiączko u niemowląt,
  • wybroczyny na skórze.

Jak poważne mogą być objawy zakażenia meningokokami?

Rozwijająca się sepsa meningokokowa może prowadzić do niewydolności wielonarządowej i zgonu. Śmiertelność związana z zakażeniami meningokokami wynosi około 10%, ale w przypadkach przebiegających pod postacią sepsy jest wysoka i może sięgać od 20% do nawet 70%. Dodatkowo, w sepsie meningokokowej aż 50% zgonów ma miejsce w ciągu pierwszej doby od momentu pojawienia się objawów choroby.
Ogólny współczynnik śmiertelności z powodu inwazyjnej choroby meningokokowej w latach 2010–2012 wyniósł 10,2%; największy (50,0%) odnotowano u osób po 75. roku życia. U niemowląt osiągnął on wartość 11,3%.

U części osób, które przebyły zakażenie meningokokowe pozostają trwałe lub czasowe powikłania takie jak różnego stopnia niedosłuch czy uszkodzenia mózgu, padaczka, amputacje palców lub części kończyn, ubytki skóry i tkanki podskórnej wymagające przeszczepów oraz zaburzenia emocjonalne.

Jak wiele zakażeń meningokokowych występuje w Polsce?

Meningokoki dzieli się na 12 grup serologicznych, ale zakażenia w Polsce wywołuja meningokoki serogrupy B, C, W-135 oraz Y. Inwazyjna choroba meningokokowa wywoływana jest przez meningokoki serogrupy B (70%) oraz serogrupy C (blisko 30%), zakażenia wywołane meningokokami serogrupy Y i W-135 występują bardzo rzadko. Meningokoki wykrywa się u około 10 – 25% zdrowych osób (nosicieli). Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową w Polsce jest na niskim poziomie europejskim, ale może podlegać okresowym wahaniom, była najwyższa w 2007 roku (1,03/100 000), nieco mniejsza w 2009 (0,80/100 000), a w 2015 roku osiągnęła poziom 0,59/100 000. Rocznie notuje się 200-400 zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową. Ogólny współczynnik śmiertelności w latach 2010-2014 wyniósł 10,4% , przy czym największy (33,3%) odnotowano u osób >75 roku życia. U niemowląt wynosiła 11,9%.

Zakażenia meningokokowe występują we wszystkich grupach wiekowych. Wyższą zapadalność odnotowano wśród dzieci do 5 roku życia i nastolatków w wieku 15-19 lat. U niemowląt i małych dzieci (głównie do 1 roku życia) blisko 80% przypadków zachorowań wywołują meningokoki serogrupy B, jednak już od 2 roku życia zwiększa się udział meningokoków serogrupy C, która dominuje u osób w wieku 4-24 lata. W latach 2006 i 2007, na skalę niespotykaną dotychczas wystąpiły w Polsce epidemie wywołane przez meningokoki serogrupy C. To meningokoki należące do tej serogrupy częściej wywołują epidemie i częściej powodują sepsę, obarczoną wyższą śmiertelnością.

Gdzie i jak często zakażenia meningokokowe występują na świecie?

Zakażenia meningokokowe występują na całym świecie. Każdego roku odnotowuje się ok. 1,2 mln przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM), w tym 135 000 przypadków śmiertelnych. W 2016 roku w Europie odnotowano 3 280 potwierdzonych przypadków IChM. Zmarły 304 osoby. Większość zachorowań, 60% odnotowano we Francji, Niemczech, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii. Choroba występowała najczęściej wśród małych dzieci w wieku 1-4 lata.

Ponad 90% wszystkich zachorowań na IChM wywołują meningokoki należące do 5 serogrup, tj. A, B, C, W135 oraz Y. Częstość występowania IChM wywołanej poszczególnymi serogrupami jest bardzo zróżnicowana i zależy m. in. od położenia geograficznego.

Zakażenia wywołane serogrupą A występują najczęściej w Rosji oraz Azji, najrzadziej w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Południowej i sporadycznie w Europie.

Najwięcej zakażeń meningokokami serogrupy A jeszcze do niedawna występowało w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie odnotowywano zachorowalność na poziomie 1200/100 000, a duże epidemie występowały co 5-10 lat. Od 2010 r. prowadzone są tam masowe szczepienia przeciw IChM wywołanej serogrupą A i częstość tych zachorowań wyraźnie spadła. Wciąż są tam jednak epidemie wywołane serogrupą C, W-135 oraz Y.

Meningokoki  serogrupy B stanowią 70-90% przypadków zakażeń w krajach, gdzie wprowadzono masowe szczepienia przeciw serogrupie C oraz prawie połowę przypadków zakażeń meningokokowych w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej.  W Stanach Zjednoczonych meningokoki serogrupy B odpowiadają za 1/3 wszystkich zakażeń meningokokowych.

W Europie meningokoki serogrupy B odpowiadały za zdecydowaną większość wszystkich zakażeń meningokokowych. W okresie od 2012 do 2016 roku obserwujemy mniej zgłoszeń choroby wywołanych meningokokami serogrupy C i B, ale więcej zgłoszeń zachorowań wywołanych meningokokami serogrupy W135 oraz Y. Częstość występowania zachorowań wywołanych przez serogrupę C była niska w krajach, gdzie prowadzone są powszechne szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C.

Meningokoki serogrupy C w Stanach Zjednoczonych wywołują 25-40% zakażeń meningokokowych. W Europie meningokoki serogrupy C odpowiadają za ok. 26 % zakażeń meningokokowych, ale częstość ich wysterowani jest różna w różnych krajach, najniższa w krajach gdzie prowadzone są powszechne szczepienia przeciw serogrupie C (np. Wielka Brytania czy Holandia), a wysoka w krajach gdzie takich szczepień nie ma. W krajach gdzie wprowadzono masowe szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C zaobserwowano wyraźne zmniejszenie częstości ich występowania (np. w Holandii aż o 97,5%).

W ostatnich latach w niektórych krajach obserwujemy zwiększenie zachorowań spowodowanych meningokokami serogrupy W135 oraz Y. Meningokoki serogrupy W-135 występują głównie w Arabii Saudyjskiej oraz krajach Afryki Subsaharyjskiej (Burkina Faso), wyraźny wzrost częstości ich występowania odnotowano w Argentynie i Brazylii. Meningokoki serogrupy Y stanowią 30% wszystkich zakażeń meningokokowych w Stanach Zjednoczonych. Odnotowano wzrost liczby tych zakażeń również w np. w Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Zakażenia meningokokowe mogą występować sporadycznie, endemicznie, hiperendemicznie, mogą przybierać postać ognisk epidemicznych lub epidemii o szerokim zasięgu. Epidemie wywoływane są głównie przez szczepy należące do trzech grup serologicznych A, C i W135.

 

O szczepionce

Jakie rodzaje szczepionek przeciw zakażeniom meningokokowym są dostępne w Polsce?

W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciw meningokokom:

Szczepionki polisacharydowe skuteczne wobec meningokoków serogrupy A i C lub A, C, W135 i Y, przeznaczone dla osób powyżej drugiego roku życia, młodzieży i dorosłych. Zaszczepienie taką szczepionką daje ochronę na okres ok. 3 – 5 lat. Nie zaleca się podawania dawek przypominających.
Znaczenie szczepionek polisacharydowych jest coraz mniejsze ze względu na dostępność szczepionek skoniugowanych. Szczepionki polisacharydowe są wciąż zalecane  osobom wyjeżdżającym w rejony endemicznego i epidemicznego występowania meningokoków  serogrupy A, B, W-135 i Y.

Szczepionki skoniugowane to szczepionki nowszej generacji (w Polsce dostępne przeciw meningokokom serogrupy C oraz A, C, W135 i Y). W skład szczepionek skoniugowanych wchodzą oczyszczone polisacharydy otoczkowe meningokoka połączone z białkiem nośnikowym. Połączenie takie sprawia, że szczepionki te są skuteczne u wszystkich osób powyżej drugiego miesiąca życia oraz zapewniają długotrwałą ochronę przed zakażeniem. Tylko szczepionki skoniugowane zmniejszaią w populacji liczbę bezobjawowych nosicieli meningokoków danej grupy serologicznej.
Skoniugowane szczepionki przeciw meningokokom serogrupy C są przeznaczone do uodparniania dzieci po ukończeniu 2 m.ż., którym należy podać dwie dawki szczepionki w 1 roku życia i dawkę przypominającą w drugim roku życia oraz młodzieży i dorosłym, którym należy podać pojedynczą dawkę.
Wraz z rozwojem turystyki wzrasta znaczenie szczepionek 4-walentnych (przeciw serogrupie A, C, W-135 i Y), które mogą być stosowane odzieciom od 2 m.ż.(lub 12 m.ż), młodzieży i dorosłym w postaci pojedynczej dawki.

Szczepionki białkowe przeciw meningokokom serogrupy B. Jedna z nich została opracowana z wykorzystanie technologii odwrotnej wakcynologii, gdzie na bazie znanej sekwencji całego genomu meningokoka serogrupy B zidentyfikowano białka, które okazały się dobrymi antygenami w szczepionce tj. czynnik H, adhezynę A i antygen wiążący heparynę; w skład szczepionki wchodzi również białko powierzchniowe przygotowane metodą tradycyjną. Szczepionka białkowa jest przeznaczona do szczepienia osób w wieku od 2 miesięcy i starszych, których chroni przed inwazyjną chorobą meningokokowi wywołaną przez meningokoki serogrupy B. Druga szczepionka białkowa została opracowana klasyczną metodą rekombinacji genetycznej, zawiera białko powierzchniowe fHbp, tj. czynnik H. Może być podawana dzieciom powyżej 10 lat i dorosłym  jako ochrona przed inwazyjną chorobą meningokokową.

Jak zaplanować szczepienie przeciw meningokokom dla dzieci w różnym wieku?

W Polsce za większość przypadków Inwazyjnej Choroby Meningokokowej (IChM) odpowiadają meningokoki grupy B (60%), następnie grupy C (38%) oraz serogrupy Y (1,6%) i W-135 (1%). IChM występuje we wszystkich grupach wiekowych, najczęściej u dzieci do 1 roku życia, może występować również u starszych dzieci, młodzieży w wieku 15-19 lat oraz młodych dorosłych w wieku 25 lat. Najwięcej zakażeń grupy B występuje u dzieci do 1 roku życia (80,4%).  Dlatego też szczepienia przeciw meningokokom grupy powinny być wykonywane przede wszystkim u niemowląt. O szczepieniach przeciw meningokokom grupy C warto pamiętać w przypadku dzieci, młodzieży oraz młodych dorosłych. Szczepienia przeciw meningokokom grupy A, W135 oraz Y są ważne we wszystkich grupach wieku w przypadku planowanych podróży.

Dlaczego warto się szczepić przeciw zakażeniom meningokokowym?

Inwazyjna choroba meningokokowi to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych człowieka. W Polsce nie występuje często, ale jej przebieg może być piorunujący prowadząc do zgonu nawet w kilka godzin. Do 10% osób, które przeżyły ma trwałe powikłania. Diagnoza zakażeń meningokokowych jest bardzo trudna gdyż początkowe objawy przypominają zwykłe przeziębienie. Dlatego szczepienia wydają się najlepszym sposobem zapobiegania inwazyjnej chorobie meningokokowej.

UWAGA: Należy pamiętać, że szczepienia nie zabezpieczają przed zakażeniem wywoływanym przez meningokoki należące do innych grup serologicznych niż te, wobec których skierowana jest szczepionka. Obecnie dostępne są szczepionki przeciw serogrupom C  przeciw serogrupom A i C, przeciw serogrupom A, C, W-135 i Y oraz przeciw serogrupie B.

Kto powinien zostać zaszczepiony przeciw zakażeniom meningokokowymi?

Szczepienia przeciw meningokokom zalecane są osobom narażonym na przebywanie w dużych skupiskach tj.:

  • niemowlęta i dzieci, szczególnie chodzące do żłobka, przedszkola lub  szkoły, wyjeżdżające na kolonie lub ich starsze rodzeństwo uczęszczające do przedszkola lub szkoły,
  • młodzież i młodzi dorośli do 21 lat, w tym szczególnie uczniowie, studenci i poborowi mieszkający w internacie, akademiku lub koszarach,
  • dzieci i dorośli z grupy zwiększonego ryzyka zakażenia, np. z usuniętą śledzioną lub zaburzeniami jej funkcjonowania  lub z poważnymi zaburzeniami układu odpornościowego,
  • personel medyczny narażony na zachorowanie w wyniku kontaktu z chorym,
  • podróżujący na tereny endemicznego  i epidemicznego występowania zakażeń meningokokowych,
  • podróżujący służbowo do Arabii Saudyjskiej,
  • studenci i uczniowie udający się na studia zagranicę (np. do Stanów Zjednoczonych),
  • żołnierze biorących udział w akcjach międzynarodowych,
  • w przypadku zagrożenia epidemią.

Dzieci do 1 roku życia najlepiej zaszczepić przeciw meningokokom serogrupy B, ponieważ w tej grupie wywołują one najwięcej zakażeń. Następnie powinno się je doszczepić przeciw meningokokom C. Jeżeli planowane są podróże zagranice, zamiast szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C, najlepiej podać szczepionkę chroniącą przeciw czterem  serotypom meningokoków – A, C, W135 oraz Y.

Szczepionki 4-walentne (przeciw serogrupie A, C, W-135, Y) zalecane są szczególnie osobom podróżującym.  Mogą być stosowane u osób wcześniej szczepionych szczepionką polisacharydową przeciwko serogrupom A i C lub monowalentną szczepionką skoniugowaną przeciw serogrupie C.

W niektórych sytuacjach (np. zagrożenia epidemią) władze sanitarno-epidemiologiczne podejmują decyzje o wprowadzeniu bezpłatnych szczepień osób zamieszkujących teren gdzie wystąpiło ognisko epidemiczne/epidemia z określonych grup wiekowych, najbardziej narażonych na zakażenie (w zależności od sytuacji epidemiologicznej). Użycie w takich sytuacjach szczepionki skoniugowanej skutecznej wobec grupy meningokoków, które wywołały w danym miejscu zachorowania zmniejsza również nosicielstwo i pozwala wygasić ognisko epidemiczne.

Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw zakażeniom meningokokowym?

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepień przeciw meningokokom są reakcja anafilaktyczna, występująca po wcześniejszej dawce szczepionki oraz nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu.

Podobnie jak w przypadku innych szczepionek, podanie szczepionki przeciw meningokokom należy odłożyć, jeżeli u pacjenta występuje ostre zakażenie lub choroba przebiegająca z gorączką.

W przypadku wyraźnego ryzyka zakażenia ciąża nie powinna być przeciwwskazaniem do szczepienia. W okresie karmienia piersią szczepienie można przeprowadzić, gdy spodziewane korzyści dla matki przeważają nad potencjalnym ryzykiem dla dziecka. Należy zachować szczególną ostrożność podczas podawania szczepionki u pacjentów z trombocytopenią lub innymi zaburzeniami krzepnięcia.

Jakie jest ryzyko związane z zaszczepieniem przeciw zakażeniom meningokokowym?

Szczepionki przeciw meningokokm są bezpieczne. Jednak jak po każdym szczepieniu mogą wystąpić niepożądane odczyny poszczepienne od najprostszych, miejscowych do bardziej poważnych.

Do częstych odczynów poszczepiennych zalicza się: zaczerwienienie, wrażliwość na dotyk, ból i obrzęk w miejscu wstrzyknięcia, bóle kończyn u starszych dzieci, ból głowy, płacz i drażliwość u niemowląt i dzieci raczkujących, wymioty, nudności, biegunkę i utratę apetytu u niemowląt.  Rzadziej występują: gorączka, utrata apetytu, wymioty, nudności, biegunka u dzieci, bóle mięśni u dzieci starszych i dorosłych, bóle kończyn u małych dzieci.

Bardzo rzadko pojawiają się: zaburzenia ze strony układu immunologicznego, uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, reakcja anafilaktyczna, reakcje nadwrażliwości (skurcz oskrzeli, obrzęk twarzy, obrzęk naczynioruchowy), zaburzenia ze strony układu nerwowego: zawroty głowy, drgawki, w tym gorączkowe, omdlenia, niedoczulica lub parestezja oraz hipotonia u niemowląt; zaburzenia ze strony układu pokarmowego: wymioty i nudności oraz zaburzenia skórne w postaci wysypki lub pokrzywki.

Szczepionka przeciw meningokokom grupy B podawana niemowlętom łącznie z innymi szczepionkami zwiększa ryzyko wystąpienia gorączki, dlatego zalecane jest jej podawanie w czasie oddzielnej wizyty szczepiennej. W krajach gdzie szczepionka przeciw meningokokom grupy B podawana  jest w programach szczepień powszechnych NOP występują z częstością 1/2000 podanych dawek, w tym 40% to NOP związane z gorączką, a 50% to reakcje miejscowe.

Jakie szczepionki przeciw meningokokom są dostępne w Polsce?

Do szczepionek skoniugowanych należą:

1. Szczepionka: Meningitec (aktualnie niedostępna)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, skoniugowana,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Neisseria meningitidis grupy C,
Podmiot odpowiedzialny: Wyeth-Lederle Pharma GmbH,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,5 m;

2. Szczepionka: NeisVac – C  Baxter
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, skoniugowana,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Neisseria meningitidis grupy C,
Podmiot odpowiedzialny: Baxter Polska
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,5 ml;

3. Szczepionka: Menveo (aktualnie niedostępna)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, skoniugowana,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Neisseria meningitidis grupy A-C-W135-Y
Podmiot odpowiedzialny: Novartis Vaccines and Diagnostics S.r.l., Włochy
Postać: proszek i puszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

4. Szczepionka: Nimenrix
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, skoniugowana,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Neisseria meningitidis grupy A-C-W135-Y
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals, Belgia
Postać: proszek i puszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

4. Szczepionka: Menitorix (aktualnie niedostępna)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw haemophilus typ b i meningokokom grupy C,
skoniugowana,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Haemophilus influenzae typ b i
Neisseria meningitidis grupy C,
Producent: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

Do szczepionek polisacharydowych należą:

5. Szczepionka: Meningo A+C (aktualnie niedostępna)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, polisacharydowa,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Neisseria meningitidis serogrupy A i C,
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur S.A., Francja
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

6. Szczepionka: Mencevax ACWY (aktualnie niedostępna)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, polisacharydowa,
Antygen: oczyszczone polisacharydy Neisseria meningitidis serogrupy A-C-W135-Y
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

Do szczepionek białkowych przeciw grupie B należą: 
Szczepionka: Bexsero 
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, białkowa
Antygen: oczyszczone białka Neisseria meningitidis serogrupy B
Podmiot odpowiedzialny: GSK Vaccines S.r.l., Włochy
Postać: zawiesina do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;
Więcej informacji o szczepionce Bexsero można znaleźć w Charakterystyce Produktu Leczniczego

Szczepionka: Trumenba 
Typ szczepionki: szczepionka przeciw meningokokom, rekombinowana
Antygen: oczyszczone białka Neisseria meningitidis serogrupy B, fHbp podgrupa A i B
Podmiot odpowiedzialny: Pfizer Limited, Wielka Brytania
Postać: zawiesina do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

Więcej informacji o szczepionce Trumenba można znaleźć w Charakterystyce Produktu Leczniczego

Kalendarz szczepień

Szczepionki przeciw meningokokom w Programie Szczepień Ochronnych

W Polsce szczepienia przeciw meningokokom są zalecane (niefinansowane z budżetu Ministra Zdrowia):

Szczepienia przeciw meningokokom sa zalecane: 

  • niemowlętom powyżej 2 mies. życia,
  • dzieciom i osobom dorosłym narażonym na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej, z bliskim kontaktem z chorym lub materiałem zakaźnym (personel medyczny, pracownicy laboratorium), przebywającym w zbiorowiskach (przedszkola, żłobki, domy dziecka, domy studenckie, internaty, koszary), osobom z zachowaniem sprzyjającym zakażeniu (intymne kontakty z nosicielem lub osoba chorą, np. głeboki pocałunek), osobom podróżującym.
  • dzieciom i osobom dorosłym z wrodzonymi niedoborami odporności, z anatomiczną i czynnościową asplenią, zakażonym wirusem HIV, nowotworem złosliwym, chorobą reumatyczną, przewlekłą choroba nerek i wątroby, leczonym ekulizumabem (napadowa nocna hemoglobinuria, atypowy zespół hemolityczno-mocznicowy), osobom leczonym immunosupresyjnie.
  • dzieciom w wieku od 2 mies. życia z grup ryzyka zaburzeń odpornosci oraz szczególnie narażonym na zachorowanie nastolatkom i osobom powyżej 65 roku życia.

Szczepienia przeciw meningokokom można realizować podając:

  • szczepionkę skoniugowaną od  ukończenia 2 miesiąca życia (monowalentna przeciw serogrupie C),
  • szczepionkę białkową (rDNA) od ukończenia 2 miesiąca życia (przeciw serogrupie B),
  • szczepionkę skoniugowaną czterowalentną przeciw serogrupom A, C, W-135, Y od 12 miesiąca życia,
  • szczepionkę skoniugowaną monowalentną (przeciw serogrupie C) i czterowalentną (przeciw serogrupie A, C, W-135, Y) od ukończenia 2 miesiąca życia,
  • szczepionkę polisacharydową przeciw serogrupom A i C dzieciom powyżej 2 lat i dorosłym.

Program Szczepień Ochronnych na 2019 rok

Czytaj więcej

Jaka jest prawdopodobna skuteczność dostępnych na rynku szczepionek przeciw meningokokom w warunkach polskich?

Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) ocenił skuteczność szczepionki przeciw meningokokom grupy B na poziomie 83,7%. Szczepionki przeciw meningokokom grupy C oraz grupy A, C, W135, Y zawierają jako antygeny wielocukry otoczki i powinny chronić przed wszystkimi bakteriami z tymi serogrupami.

Ile dawek szczepionki przeciw meningokokom grupy B należy podać i komu?

Na rynku są dostępne dwie różne białkowe szczepionki przeciw meningokokom grupy B. Schemat ich podawania zależy od wieku pacjenta, w którym rozpoczęto szczepienie.

1/ szczepionka Bexero może być podawana niemowlętom od  ukończenia 2 miesięcy, dzieciom i dorosłym (niemowlętom od 2 do 5 miesięcy może być podawana w schemacie 3+1 lub 2+1):

  • niemowlętom w wieku od 2 do 5 miesięcy: 3 dawki w odstępach nie krótszych niż 1 mies. oraz 1 dawka uzupełniająca w wieku 12-15 miesięcy, nie wcześniej niż 6 mies. po trzeciej dawce;
  • niemowlętom w wieku od 3 do 5 miesięcy: 2 dawki w odstępach nie krótszych niż 2 mies. oraz 1 dawka uzupełniająca w wieku 12-15 miesięcy, nie wcześniej niż 6 mies. po drugiej dawce;
  • dzieciom w wieku od 6 do 11 miesięcy: 2 dawki w odstępie nie krótszym niż 2 mies. oraz dawka uzupełniająca w drugim roku życia, nie wcześniej niż 2 mies. po drugiej dawce;
  • dzieciom w wieku od 12 do 23 miesięcy: 2 dawki w odstępie nie krótszym niż 2 mies. oraz dawka uzupełniająca po 12-23 mies. po drugiej dawce;
  • dzieciom od 2 do 10 lat: 2 dawki w odstępie nie krótszym niż 1 mies.;
  • dzieciom w wieku 11 lat i starszym: 2 dawki w odstępie nie krótszym niż 1 mies.

2/ szczepionka Trumenba może być podawana dzieciom od 10 lat i dorosłym w schemacie 2 lub 3 dawki:

  • dzieciom od 10 lat i dorosłym: 2 dawki w odstępach nie krótszych niż 6 mies.;
  • dzieciom od 10 lat i dorosłym: 3 dawki (2 dawki w odstępie nie krótszym niż 1 mies. oraz dawka uzupełniająca po nie krócej niż 4 mies. od podania drugiej dawki).

W przypadku występowania ryzyka inwazyjnej choroby meningokokowej należy rozważyć podanie dawki przypominającej.

Ostatnia aktualizacja: 8 kwietnia 2019

Jakie zmiany wprowadzono do Charakterystyki Produktu Leczniczego szczepionki przeciw meningokokom grupy A, C, W135, Y Nimenrix?

Europejska Agencja Leków (EMA) pozytywnie zaakceptowała zmiany dotyczące zalecanego schematu szczepienia dla szczepionki Nimenrix u dzieci w wieku od 12 tygodni do 12 miesięcy.

Nimenrix to szczepionka przeciw inwazyjnej chorobie meningokokowej wywoływanej przez szczepy grupy A, C, W135 i Y.

Szczepienie powinno być realizowane wg. następującego schematu:

  • niemowlęta w wieku od 6 tygodni do <6 miesięcy: 2 dawki szczepienia podstawowego w schemacie 0, 2 miesiące + 1 dawka przypominająca (w wieku ≥12 miesięcy w odstępie ≥2 miesięcy od podania poprzedniej dawki) [schemat 2+1]
  • niemowlęta, dzieci w wieku od 6 do <12 miesięcy: 1 dawka szczepienia podstawowego + 1 dawka przypominająca (w wieku ≥12 miesięcy w odstępie ≥2 miesięcy od podania poprzedniej dawki) [schemat 1+1]
  • dzieci i dorośli w wieku ≥12 miesięcy: 1 dawka.

U wcześniej zaszczepionych osób w wieku od 12 miesięcy, które w przeszłości zostały poddane szczepieniu podstawowemu szczepionką skoniugowaną lub polisacharydową przeciw meningokokom, szczepionkę Nimenrix można podać jako dawkę przypominającą.

Źródło:

Nimenrix – Charakterystyka Produktu Leczniczego.

Ostatnia aktualizacja: 24 kwietnia 2019
Ostatnia aktualizacja: 4 kwietnia 2019
Materiały źródłowe
  • Granoff D.M., Pelton S., Harrison L.H.: Meningococcal vaccines. W: Plotkin S.A., Orenstein W.A., Offit P.A. (red.): Vaccines. Wyd. VI. Elsevier, 2013: 388–418
  • Zapobieganie zachorowaniom na chorobę meningokokową. Rekomendacje Komitetu Doradczego ds. Szczepień CDC w Atlancie (ACIP) (w jęz. angielskim), opubl. 27 maja 2005 r. MMWR 2005 / 54(RR07);1-21
  • Uaktualnienie zaleceń ACIP dotyczące powtórnego zaszczepienia osób z wydłużonym, wysokim ryzykiem zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową. MMWR 2009 / 58(37); 1042-1043.
  • Fakty na temat meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, przygotowane przez ekspertów WHO, w jęz. angielskim. Czytaj.
  • Informacje na temat choroby meningokokowej na stronach Europejkiego Centrum Chorób Zakaźnych (ECDC) w jęz. angielskim. Czytaj.
  • Informacje Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego, KOROUN. Czytaj.
  • Informacje nt. meningokoków, strona Departamentu Przeciwepidemicznego GIS. Czytaj.
pokaż więcej
Słowniczek
pokaż więcej
Znalazłeś niezrozumiany termin?
Zaproponuj hasło do słownika.
Loading

Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Pozostawiając w ustawieniach przeglądarki włączoną obsługę plików cookies wyrażasz zgodę na ich użycie. Jeśli nie zgadzasz się na wykorzystanie plików cookies, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności.

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close