Szczepionka przeciw poliomyelitis

Podsumowanie

O chorobie

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Istnieją 3 typu poliowirusów, które nieznacznie różnią się zakaźnością i nasileniem objawów. Jest to choroba „brudnych rąk” – zakażenia szerzą się głównie poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym człowiekiem, kontakt ze skażonymi przedmiotami, spożywanie skażonych pokarmów, w wyniku nieprzestrzegania zasad higieny. Możliwe jest też przeniesienie zakażenia drogą kropelkową. Jeżeli poliowirusy dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni. Chorują głównie dzieci do 5 roku życia. Objawy występują zwykle po 7-14 dniach od infekcji. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni. Okres największej zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu. Do głównych objawów należą: bóle głowy, poczucie ogólnego rozbicia, nieżyt żołądkowo-jelitowy, uczucie sztywności karku i pleców, podwyższona temperatura. U 1 na 200 zakażonych występują nieodwracalne porażenia. Wśród 5-10% osób porażeniami dochodzi do porażenia mięśni oddechowych i zgonu.

Pamiętaj że:

  • Od 1988 r. prowadzony jest ogólnoświatowy Program Eradykacji Poliomyelitis, dążący do całkowitej eliminacji wirusa z powierzchni ziemi,
  • Od ponad 40 lat nie ma zachorowań na poliomyelitis w Polsce,
  • Dopóki istnieją zachorowania gdzieś na świecie, konieczne jest kontynuowanie szczepień aby nie dopuścić do nawrotu choroby.

Poliomyelitis stanowiło w przeszłości znaczne obciążenie dla społeczeństwa. Przed wprowadzeniem szczepień choroba Heinego-Medina rocznie powodowała tysiące zgonów oraz kilkanaście tysięcy przypadków trwałego inwalidztwa u dzieci w wieku szkolnym na świecie. Od 1988 roku prowadzony jest Światowy Program Eradykacji Poliomyelitis. W ramach tego programu organizuje się masowe akcje szczepień w krajach o słabszej infrastrukturze oraz kontynuuje się szczepienia we wszystkich krajach świata w których wyeliminowano już zachorowania. Dzięki Programowi udało się ograniczyć liczbę zachorowań o 99%, z szacowanych 350 tysięcy w 1988 r. do 33 potwierdzonych zachorowań w 2018 r. W Polsce ostatni przypadek poliomyelitis miał miejsce ponad 40 lat temu!

O szczepionce

Szczepionka przeciw poliomyelitis zawiera inaktywowane (zabite) poliowirusy. Jest podawana podskórnie lub domięśniowo. Odstępy między poszczególnymi dawkami szczepionki powinny obejmować okres 6-8 tygodni. Aby uzyskać pełną ochronę dziecka wskazane jest podanie 4 dawek szczepionki. Wg kalendarza szczepień ochronnych podaje się 3 dawki szczepienia podstawowego w 3-4, 5-6 oraz 16-18 miesiącach życia. Dawka przypominająca podawana jest w 6 roku życia.

Szczepionka przeciw poliomyelitis jest bezpieczna. Bardzo rzadko występują odczyny miejscowe, tj.: lekkie zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia i utrzymują się zwykle 1-2 dni. U niektórych dzieci i dorosłych po podaniu szczepionki mogą wystąpić objawy nieswoiste tj.: bóle głowy, wymioty, biegunka.

Dzięki wieloletnim masowym szczepieniom, ryzyko zachorowania na poliomyelitis w Polsce jest bliskie zeru. Dopóki jednak występują zachorowania w niektórych regionach Azji i Afryki, istnieje ryzyko zawleczenia zachorowań do Europy. Wtedy niezaszczepione dzieci mogą zachorować.

O chorobie

Co to jest poliomyelitis?

Poliomyelitis (nagminne porażenie dziecięce, wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego lub choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy.

Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Poliowirusy dostają się do organizmu przez usta lub nos. Następnie namnażają się w jelitach i przedostają się do krwi, która przenosi je do innych części ciała. Jeżeli wirusy dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Okres wylęgania choroby wynosi od 3 do 35 dni, w tym od 3 do 6 dni dla postaci bez porażeń oraz od 7 do 21 dla postaci porażennnej. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni. Okres największej zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu.

Są trzy typy poliowirusów – 1, 2 oraz 3. Zachorowanie spowodowane przez jeden typ nie chroni przed pozostałymi typami, także istnieje teoretyczna możliwość trzykrotnego zachorowania na poliomyelitis!

Zakazenie poliomyelitis występuje tylko u ludzi.

Polecamy film „The Shot Felt Round the World” pod polskim tytułem „Jak Ameryka walczyła z polio” (źródło: kanał HISTORY)

Jakie są objawy poliomyelitis?

Objawy poliomyelitis mogą przypominać inne choroby wirusowe i objawiać się:

  • niespecyficznymi objawami w postaci niewysokiej gorączki i zapalenia gardła,
  • bólami głowy,
  • poczuciem ogólnego rozbicia,
  • nieżytem żołądkowo-jelitowym,
  • uczuciem sztywności karku i pleców,
  • aseptycznym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, niekiedy z parestezjami,
  • nagłym wystąpieniem asymetrycznego niedowładu wiotkiego,
  • trwałym porażeniem,
  • zajęciem mięśni czaszkowych i niewydolnością mięśni oddechowych.

U części chorych wirusy nieodwracalnie niszczą zwoje nerwowe odpowiadające za unerwienie mięśni, co prowadzi do ich trwałego porażenia.

Jak poważne mogą być objawy poliomelitis?

Zakażenia poliowirusami mają różnorodny przebieg: od bezobjawowych (95% wszystkich zakażeń), łagodnych, poprzez zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, aż do ciężkich zachorowań porażennych.

Prawdopodobieństwo wystąpienia porażeń u chorej osoby zależy od jej wieku i chorób współistniejących. Ocenia się, że u około 1 na 1000 zakażonych dzieci oraz 1 na 75 dorosłych mogą wystąpić porażenia mięśni. Najbardziej narażeni na wystąpienie ciężkich porażeń są starsze dzieci, dorośli i kobiety w ciąży.

Porażeniu może ulec każda część ciała. Porażenia są przeważnie niesymetryczne, ale mogą objąć także obie kończyny górne lub dolne, a czasem – cztery kończyny i niektóre mięśnie tułowia. Porażenia narastają w ciągu pierwszych, kilku dni, czemu towarzyszy gorączka. Najczęściej mają charakter trwały, ale u części chorych mogą ustąpić samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach.

We wczesnej fazie choroby porażenie mięśni oddechowych lub jego powikłania mogą być przyczyną zgonu.

U niektórych chorych może dojść do tzw. zespołu post-polio, tzn. narastających porażeń mięśni po wielu latach od zakażenia poliowirusami.

Jak wiele zachorowań na poliomyelitis występuje w Polsce?

TRWA WCZYTYWANIE DANYCH
Źródło danych: biuletyny roczne „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” oraz „Szczepienia ochronne w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)
W Polsce w latach 1951-1957 rejestrowano od 1 700 do 3 000 zachorowań rocznie. W czasie epidemii w 1958 roku odnotowano 6 090 zachorowań oraz 348 zgonów. W latach 1959-1960 przeprowadzono masowe szczepienia przeciw poliomyelitis przy użyciu doustnej szczepionki OPV (dzięki zaangażowaniu prof. Hilarego Koprowskiego).
Pod koniec lat 50-tych po wprowadzeniu szczepień przeciw poliomyelitis obserwowano spadek zachorowań. W 1960 r. oraz 1961 r. odnotowano odpowiednio 275 oraz 96  zachorowań. Począwszy od 1963 roku rejestrowano kilkanaście zachorowań rocznie, a od końca lat 70-tych występowały one sporadycznie.W Polsce w 1984 roku miało miejsce ostatnie zachorowanie na poliomyelitis, wywołane dzikim typem wirusów.

Gdzie i jak często poliomyelitis występuje na świecie?

Od 1988 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), UNICEF oraz organizacje humanitarne prowadzą ogólnoświatowy program eradykacji poliomyelitis.

Masowe szczepienia przeciw poliomyelitis, prowadzone w ramach tego programu, doprowadziły w krótkim czasie do radykalnego spadku liczby zachorowań, szczególnie w Europie, Ameryce Północnej, Japonii i Australii. W 1991 r. odnotowano ostatni przypadek wywołany dzikim wirusem polio w Regionie Ameryki. W 1998 r. odnotowano ostatni przypadek wywołany dzikim wirusem polio w Regionie Europejskim.

Na świecie od 1988 r. do 2006 r. odnotowano spadek liczby zachorowań o 99% (z 350 000 przypadków do 37).

W 2017 r. zachorowania na poliomyelitis występowały w 2 krajach: w Afganistanie (14) i Pakistanie (8). Transmisja dzikiego wirusa polio nigdy wcześniej w historii nie była na tak niskim poziomie. W 2018 r. w tych krajach potwierdzono łącznie 33 zachorowania.

Na całym świecie nadal prowadzi się szczepienia przeciw poliomyelitis oraz prowadzi się intensywny nadzór wirusologiczny poprzez badanie próbek kału od wszystkich dzieci u których występują porażenia, w kierunku poliowirusa.

Aktualne dane WHO na temat liczby zachorowań na poliomyelitis.

 

 

O szczepionce

Jakie rodzaje szczepionek przeciw poliomyelitis są dostępne w Polsce?

Istnieją dwa typy szczepionek przeciw poliomyelitis:

  • inaktywowana (IPV), zawierająca trzy typy zabitych szczepów poliowirusów (opracowana przez J.E. Salka),
  • żywa (OPV), zawierająca trzy typy atenuowanych szczepów poliowirusów (opracowana przez A.B. Sabina i H. Koprowskiego).

Oba typy szczepionek są nadal stosowane na świecie. Od kwietnia 2016 roku w Polsce szczepienia przeciw poliomyelitis realizowane są jedynie szczepionką inaktywowaną IPV.

Szczepionka IPV indukuje produkcję przeciwciał, które zapobiegają przedostaniu się wirusów do ośrodkowego układu nerwowego i wywołaniu porażennego zachorowania. Szczepionka IPV ma bardzo wysoką skuteczność w ochronie przed zachowaniem na poliomyelitis. Po pełnym cyklu szczepień, przewidzianych w programie szczepień ochronnych, odporność na zachorowanie utrzymuje się do końca życia.

Dlaczego warto się szczepić przeciw poliomyelitis?

Poliomyelitis jest bardzo ciężką chorobą zakaźną. Przed wprowadzeniem szczepień było przyczyną tysięcy zgonów rocznie oraz wielokrotnie większej liczby przypadków trwałego inwalidztwa u dzieci w wieku szkolnym na świecie.

Nadal istnieje ryzyko przeniesienia poliowirusów przez podróżnych lub imigrantów z afrykańskich lub azjatyckich krajów, w których poliomyelitis występuje. W celu utrzymania odporności, zabezpieczającej przed taką ewentualnością, niezbędne jest kontynuowanie szczepień wszystkich dzieci w Polsce. W ramach Światowego Programu Eradykacji Poliomyelitis prowadzi się nadal masowe szczepienia pomimo tego, że w naszym kraju od ponad 30 lat nie odnotowano przypadków poliomyelitis.

Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciwko poliomyelitis?

Szczepionkę IPV wstrzykuje się domięśniowo lub podskórnie, w zależności od wieku jest to udo lub ramię. Szczepionka może być podawana razem z innymi szczepionkami w osobne miejsca lub w jednym wstrzyknięciu w postaci skojarzonej.

Szczepionkę OPV podaje się doustnie w kroplach. Może być aplikowana razem z innymi szczepionkami.

Szczepionka przeciw poliomyelitis należy do szczepionek obowiązkowych (bezpłatnych). Szczepionkę podaje się dzieciom zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych:

  • 3 dawki szczepionki do 2 roku życia (tj. w 3-4 mies, 5-6 mies. oraz 16-18 mies.);
  • 1 dawkę przypominającą w 6 r.ż.

Większość dorosłych, którzy otrzymali szczepionkę jako dzieci, nie wymaga uodpornienia. Wykonanie pojedynczego szczepienia przypominającego IPV należy rozważyć w następujących grupach ryzyka:

  • osoby podróżujące do regionów świata, gdzie poliomyelitis występuje,
  • pracownicy laboratoryjni pracujący z poliowirusami,
  • pracownicy ochrony zdrowia, którzy zetknęli się z chorym lub podejrzanym o zachorowanie na poliomyelitis.

Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw poliomyelitis?

Głównym przeciwwskazaniem do szczepień przeciw poliomyelitis szczepionką inaktywowaną IPV jest wystąpienie reakcji nadwrażliwości po uprzednim szczepieniu.

Szczepienie należy przełożyć w przypadku choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu. Osoby z łagodnymi objawami choroby, np. przeziębienia, mogą zostać zaszczepione.

Jakie jest ryzyko związane z zaszczepieniem przeciwko poliomyelitis?

Szczepionka IPV jest bezpieczniejsza, ponieważ zawiera inaktywowane (zabite) poliowirusy. Zaleca się ją dzieciom z niedoborami odporności i nosicielom HIV. Po podaniu szczpionki IPV rzadko (2-3 na 1 milion podanych dawek) występują odczyny miejscowe, tj.: lekkie zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia. Odczyny utrzymują się zwykle 1-2 dni. U niektórych dzieci i dorosłych po podaniu szczepionki IPV mogą wystąpić objawy nieswoiste tj.: bóle głowy, wymioty, biegunka. Dotychczas nie wyjaśniono przyczyn ich powstawania.

Jakie szczepionki przeciw poliomyelitis są zarejestrowane w Polsce?

Do szczepionek monowalentnych należą: 

1. Szczepionka: IMOVAX POLIO

Typ szczepionki: szczepionka przeciw poliomyelitis, inaktywowana,
Antygen: inaktywowane wirusy poliomyelitis,
Producent: Sanofi Pasteur S.A.,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,5 ml.

2. Szczepionka: POLIORIX (aktualnie niedostępna)

Typ szczepionki: szczepionka przeciw poliomyelitis, inaktywowana,
Antygen: inaktywowane wirusy poliomyelitis,
Producent: GlaxoSmithKline Biologicals S.A.
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w fiolce,
Dawka: 0,5 ml.

Do szczepionek poliwalentnych należą:

3. Szczepionka: Boostrix Polio

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
(bezkomórkowa) i poliomyelitis (inaktywowana), adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: zawiesina do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

4. Szczepionka: DULTAVAX

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i poliomyelitis
(inaktywowana), adsorbowana o zmniejszonej zawartości antygenów,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur S.A., Francja
Postać: zawiesina do wstrzykiwań
Dawka: 0,5 ml;

5. Szczepionka: HEXACIMA 

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
bezkomórkowa złożona, wirusowemu zapaleniu wątroby typu b
i poliomyelitis inaktywowana i Haemophilus influenzae typ b
skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
antygen powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B, wirusy
poliomyelitis, polisacharyd szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: Aventis Pasteur S.A., Francja
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,5 ml.

6. Szczepionka: INFANRIX® Hexa

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
bezkomórkowa złożona, wirusowemu zapaleniu wątroby typu b i poliomyelitis
inaktywowana i haemophilus typ b skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis, antygen
powierzchniowy wirusa zapalenia wątroby typu B, wirusy poliomyelitis, polisacharyd
szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A.,
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

7. Szczepionka: INFANRIX ®-IPV + Hib

Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi bezkomórkowa,
złożona, poliomyelitis inaktywowana i haemophilus typ b skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis, polisacharyd szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A.,
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

8. Szczepionka: PENTAXIM®
Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, bezkomórkowa,
złożona, poliomyelitis inaktywowana i haemophilus typ b skoniugowana, adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis, polisacharyd szczepu Haemophilus influenzae typ b,
Podmiot odpowiedzialny: Aventis Pasteur S.A.,
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań domięśniowych
Dawka: 0,5 ml.

9. TETRAXIM (DTPa-IPV [Sanofi Pasteur])
Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi
(bezkomórkowa)  i poliomyelitis (inaktywowana), adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis,
wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: Sanofi Pasteur, Francja
Postać: zawiesina do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml.

10. INFANRIX – IPV
Typ szczepionki: szczepionka przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis (inaktywowana)
(bezkomórkowa, złożona), adsorbowana,
Antygeny: toksoid błoniczy, toksoid tężcowy, antygeny Bordetella pertussis, wirusy poliomyelitis
Podmiot odpowiedzialny: GlaxoSmithKline Biologicals S.A., Belgia
Postać: proszek i zawiesina do sporządzania zawiesiny do wstrzykiwań,
Dawka: 0,5 ml;

Kalendarz szczepień

Szczepionki przeciw poliomyelitis w Programie Szczepień Ochronnych

W Polsce szczepienia przeciwko poliomyelitis są obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia).

Wykonuje się je jako szczepienia:

  • podstawowe:
    • pierwotne w 3-4 i 5-6 miesiącach życia;
    • uzupełniające w 16-18 miesiącu życia.

W szczepieniu podstawowym podaje się podskórnie lub domięśniowo poliwalentną szczepionką IPV (1,2,3 typ wirusa). Odstępy między poszczególnymi szczepionkami powinny obejmować okres 6-8 tygodni od poprzedniej dawki.

  • przypominające w 6 roku życia inaktywowaną poliwalentna szczepionką IPV (1,2,3 typ wirusa).

Program Szczepień Ochronnych na 2019 rok.

Czytaj więcej

Jaki jest sens szczepień przeciw poliomyelitis - choroby, której nie ma?

Kontynuowanie szczepień przeciw poliomyelitis jest konieczne, dopóki gdzieś na świecie są jeszcze zachorowania. Dotąd nie udało się zlikwidować krążenia wirusów polio w trzech krajach: Afganistanie, Pakistanie oraz Nigerii. Poliowirusy mogą być zatem zawleczone z tych terenów do krajów, w których od dawna nie odnotowuje się poliomyelitis, w których zaszczepiony jest niski odsetek społeczeństwa. Na przykład w 2010 r. w Tadżykistanie wybuchła epidemia poliomyelitis z blisko 500 zachorowaniami, kilkudziesięcioma zgonami, oraz kilkuset ofiarami którym choroba pozostawiła trwałe kalectwo. W kraju tym nie wykrywano zachorowań od ponad 10 lat, a epidemię spowodowało kilka osób podróżujących z Indii.

 

Czy istnieją inne niż szczepienia środki zapobiegania poliomyelitis?

Nie. Jedynym środkiem profilaktycznym jest wykonanie pełnego cyklu szczepień przewidzianego w kalendarzu szczepień. Dotychczas nie opracowano leku, którego podanie w przypadku zachorowania, mogłoby skutecznie zwalczyć poliowirusy.

Dlaczego doustna żywa szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV) została zastąpiona szczepionką inaktywowaną (IPV) podawaną we wstrzyknięciu?

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) od 1 kwietnia 2016 roku dzieciom w 6 roku życia będzie podawana wyłącznie inaktywowana szczepionka przeciw poliomyelitis (typ 1, 2 3 wirusa). Szczepionka inaktywowana podawana we wstrzyknięciu zastąpiła żywą szczepionkę doustną.

Wprowadzona zmiana jest elementem strategii Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zawartej w dokumencie Endgame Strategic Plan 2013 – 2018, która zakłada, że do końca 2018 roku przewidziana jest eradykacja zachorowań na poliomyelitis. W maju 2015 roku przyjęto również Rezolucję 68 Światowego Zgromadzenia Zdrowia w sprawie poliomyelitis, w której wezwano kraje członkowskie WHO do wycofania z użytku trójwalentnej żywej szczepionki doustnej przeciw polioliomyelitis (OPV) i zastąpienie jej szczepionką inaktywowaną lub wprowadzenia dwuwalentnej OPV w krajach występowania zachorowań na poliomyelitis. Zalecono zaprzestanie stosowania do przeprowadzania szczepień żywego (atenuowanego) szczepu wirusa polio typu 2 i nie wprowadzanie go do środowiska.

Jakie działania są podejmowane aby utrzymać Europę wolną od wirusa polio?

W 2002 roku Region Europejski został uznany jako wolny od występowania dzikich poliowirusów. Ostatni przypadek endemicznego zachorowania na poliomyelitis miał miejsce w Turcji w 1998 roku. Jednak w 2005 roku w Tadżykistanie i w latach 2013-2014 w Izraelu zdarzyły się przypadki zawleczenia dzikich poliowirusów na teren Regionu Europejskiego, co wskazuje na możliwość ponownego wprowadzenia wirusa polio do Europy. Najbardziej skuteczną metodą, chroniącą przed powrotem wirusa polio, jest utrzymanie wysokiego odsetka osób zaszczepionych w populacji europejskiej. Obecnie odsetek osób zaszczepionych jest zadawalający (wynosi >90%), ale popularność ruchów antyszczepionkowych w całej Europie powoduje, że liczba osób odmawiających szczepień stale rośnie. Przykład Ukrainy pokazał, jak niebezpieczne może być zaprzestanie szczepień, kiedy odsetek dzieci zaszczepionych spadł tam poniżej 50%, wystąpiły zachorowania wywołane zmienionym wirusem szczepionkowym, który rozprzestrzenił się w populacji. W Polsce odsetek osób zaszczepionych przeciw polio jest wysoki, ale mimo to Komisja Certyfikująca Eradykację Poliomyelitis w Regionie Europejskim (RCC) w 2015 roku uznała Polskę jako kraj średniego ryzyka jeśli chodzi o transmisję zakażenia. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) biorąc pod uwagę niekorzystną ocenę Polski przez Komisję Certyfikującą oraz bliskie sąsiedztwo Ukrainy przeprowadziło badanie mające na celu ocenę gotowości Polski w sytuacji zawleczenia poliowirusa. Badanie potwierdziło mocne strony naszego kraju takie jak, wysoki odsetek osób zaszczepionych, ale jednocześnie wykazało obszary wymagające ulepszeń. Takim ulepszeniem mogłoby być wprowadzenie w Polsce stałego nadzoru środowiskowego w kierunku poliowirusów. Mimo, że jesteśmy już coraz bliżej eradykacji wirusów polio (eradykacja poliowirusa typu 2 została ogłoszona w 2015 roku) to jednak realizacja tego celu zależy od nas samych.

Europejczycy zapomnieli o wirusie polio i często manifestują swoją źle rozumianą wolność odmową szczepień. Poprzez obserwację zachowań społecznych wykazano, że brak realnego zagrożenia w postaci zachorowania często prowadzi do zmniejszenia aprobaty szczepień i wzrostu populacji osób nieszczepionych. Konsekwencją tego jest ponowny wzrost liczby zachorowań, czasem nawet w postaci epidemii. A naszym celem jest ERADYKACJA, która przecież ostatecznie wiąże się z zaprzestaniem szczepień. ECDC.

Źródło: Keeping Europe polio free; results of case studies on polio preparedness in Poland and Cyprus, 07/12.2016

Którą szczepionkę przeciw poliomyelitis można podać osobie dorosłej i w jakiej sytuacji?

Dawkę przypominającą szczepionki przeciw poliomyelitis można podać:

  • osobie dorosłej planującej podróż do kraju występowania poliomyelitis (szczepienie zalecane),
  • personelowi służby zdrowia, służb ratunkowych, itp. delegowanym w zagrożone tereny, (szczepienie obowiązkowe)

Osoby dorosłe powinny otrzymać  dawkę inaktywowanej szczepionki przeciw poliomyelitis (IPV) podawanej domięśniowo.

Szczepionka IPV jest całkowicie bezpieczna i nie wywołuje powikłań. Odporność po przypominającej dawce szczepionką inaktywowaną jest wieloletnia (dane wskazują, że utrzymuje się nie krócej niż 10 lat).

Zaleca się podanie osobie dorosłej szczepionki typu IPV co najmniej 2 tygodnie przed wyjazdem, aby rozwinęła się pełna odporność.

Żywa szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV) podawana doustnie nie powinna być stosowana u dorosłych. Znane są dane, że powikłania po OPV są częstsze u osób powyżej 18 r.ż. niż u dzieci. Dodatkowo wirus szczepionkowy może być wydalany z przewodu pokarmowego i rozsiewany w środowisku, co może stanowić zagrożenie  dla osób z niedoborami odporności, oraz stwarzać ryzyko wystąpienia porażeń wywołanych szczepem wirusa pochodzącym ze szczepionki.

Ostatnia aktualizacja: 26 września 2019
Materiały źródłowe
  • Uaktualnione rekomendacje Komitetu Doradczego CDC w Atlancie ds. Szczepień (ACIP) dotyczące szczepień przeciw poliomyelitis, w jęz. angielskim. MMWR 2009; 58(30): 829-830.
  • Stanowisko WHO dot. szczepionek przeciw poliomyelitis w języku angielskim i francuskim. Czytaj.
  • Wiesław Magdzik. Program eradykacji poliomyelitis – realizacja i perspektywy.  Alfa Medica Press Bielsko-Biała 2001.
  • M. Rosińska, P. Stefanoff, Z. Jarząbek. Eradykacja poliomyelitis w Polsce – ocena realizacji programu. Przegląd Epidemiologiczny 2004; 58: 185-96.
  • W. Magdzik. Choroba Heinego i Medina – porażenie dziecięce – poliomyelitis – polio. Rozkwit i agonia choroby w dwudziestym wieku. Przegląd Epidemiologiczny 2002; 56: 519-30.
  • Vidor E., Plotkin S.A.: Poliovirus vaccine – inactivated, w: Vaccines, red. Plotkin S.A, Orenstein W.A., Offit P.A. wyd. 6, 2013, str. 573.
  • Sutter R.W., Kew O.M., Cochi S.L., Aylward R.B.: Poliovirus vaccine – live, w: Vaccines, red. Plotkin S.A, Orenstein W.A., Offit P.A. wyd. 6, 2013, str. 598.
  • Informacja Ministerstwa Zdrowia 
  • Program Szczepień Ochronnych 2016
  • Kostrzewski J., Żabicka J. Poliomyelitis. w: Choroby zakaźne i ich zwalczanie na ziemiach polskich w XX wieku, red. Kostrzewski J., Magdzik W., Naruszewicz-Lesiuk D. PZWL, 2001, str. 327-334.
pokaż więcej

Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Pozostawiając w ustawieniach przeglądarki włączoną obsługę plików cookies wyrażasz zgodę na ich użycie. Jeśli nie zgadzasz się na wykorzystanie plików cookies, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności.

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close