Dlaczego należy szczepić wcześniaki?

Badania wskazują, że niemowlęta są szczególnie narażone na zakażenia bakteryjne i wirusowe. Wcześniaki to dzieci urodzone przed 37. tygodniem ciąży. Przeciwciała od matki (pod warunkiem, że mama jest odpowiednio uodporniona), które przechodzą do dziecka pod koniec ciąży, nie stanowią długotrwałej ochrony. Ochrona od mamy nie dotyczy wcześniaków. Ich odporność nie jest dostatecznie wykształcona. Wcześniaki są szczególnie narażone na krztusiec, inwazyjną chorobą pneumokokową i grypę. Częściej też występują w tej grupie niemowląt infekcje przewodu pokarmowego, w tym zakażenia rotawirusowe. Praktycznie każda choroba zakaźna niemowlęcia wcześniaka wymaga hospitalizacji, często leczenia w oddziale intensywnej opieki medycznej. Konsekwencją choroby zakaźnej może być zahamowanie rozwoju, choroby układu oddechowego, nerwowego. Dlatego dzieci urodzone przedwcześnie  należy szczególnie chronić przed chorobami zakaźnymi i ich powikłaniami. Mimo niedojrzałości układu odpornościowego wcześniaki i dzieci z małą urodzeniową masą ciała wykazują po stymulacji antygenami szczepionkowymi podobną odpowiedź odpornościową jak noworodki donoszone. Wcześniaki powinny być rutynowo szczepione, z rzadkimi wyjątkami, według wieku chronologicznego i obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych. Odroczenie szczepień jest uzasadnione jedynie w przypadku ciężkiego stanu klinicznego dziecka. Nieuzasadnione jest odraczanie szczepień bez jednoznacznych przeciwwskazań, ponieważ prowadzi to do opóźnienia uzyskania odporności i zwiększenia ryzyka zachorowania. Dlatego te dzieci wymagają szybkiej i terminowej realizacji szczepień. Można stosować szczepionki wysoko-skojarzone np. 5 w 1 lub 6 w 1.

Wcześniak to dziecko urodzone przed ukończeniem 37 tygodnia ciąży.

Określenia „przed ukończeniem” 37 tygodnia ciąży i „do ukończenia” 37 tygodnia ciąży oznaczają to samo.

W praktyce oba zapisy należy rozumieć tak, że ukończenie 37 tygodnia ciąży, to wiek 36 tygodni i 7 dni.

Dla wcześniaków, poza pakietem szczepionek podawanych każdemu dziecku w ramach obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych (PSO), bezpłatnie przysługują następujące szczepionki:

– szczepionki z bezkomórkowym składnikiem krztuśca; aktualnie szczepienia te realizowane są szczepionką wysoko-skojarzoną 5 w 1 (w przeszłości w związku z ograniczonym dostępem do szczepionek DTaP, zgodnie z Komunikatem Ministerstwa Zdrowia z dnia 16.08.2016, wcześniakom podawano szczepionkę DTaP-IPV);

– szczepionki przeciw pneumokokom, należy podać w możliwie szybkim terminie ze względu na narażenie wcześniaków na zakażenia pneumokokami (jeżeli szczepienie rozpoczynane jest w pierwszych miesiącach życia to schemat 3+1 dawka przypominająca, a jeżeli po ukończeniu 6 miesięcy schemat 2+ 1 dawka przypominająca), bardzo ważne w przypadku wcześniaków jest terminowe podanie dawki przypominającej między 12 a 15 m.ż., co ma szczególne znaczenie dla utrzymania ochrony przeciw zakażeniom pneumokokami.

Wcześniaki należą do pacjentów szczególnie narażonych na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B, ponieważ już od urodzenia częściej niż pozostałe dzieci poddawane są wielu procedurom medycznym. Dlatego też zgodnie z aktualnym Programem Szczepień Ochronnych (PSO) dzieciom z masą urodzeniową mniejszą niż 2000 g w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) należy podać łącznie 4 dawki szczepionki w schemacie czasowym 0, 1, 2 i 12 miesięcy, w tym pierwszą dawkę najlepiej podać w 1-szej dobie życia.

Niska masa ciała nie jest u wcześniaków przeciwwskazaniem do rozpoczęcia szczepienia przeciw wzwB.

Książka SZCZEPIENIA OCHRONNE w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci została przygotowana pod naukową redakcją dr Anny Bednarek, dr Małgorzaty Bartkowiak-Emeryk oraz prof. Jacka Wysockiego

6.1. Szczepienia u dzieci przedwcześnie urodzonych oraz z małą masą urodzeniową

Wcześniaki potrzebują ochrony przed zakażeniami rotawirusami, ponieważ są obarczone wyższym ryzykiem hospitalizacji z powodu biegunki rotawirusowej w 1 roku życia a ryzyko jest większe im mniejsza masa urodzeniowa wcześniaka. Poza tym są częściej hospitalizowane z rożnych powodów związanych z wcześniactwem, a to sprzyja narażeniu na zakażenie rotawirusami.

Polskie Towarzystwo Wakcynologii zaleca szczepienie przeciwko rotawirusom wszystkich wcześniaków w optymalnym wieku kalendarzowym, nawet jeśli w tym okresie nadal przebywają one na oddziale szpitalnym, a nie występują bezwzględne przeciwwskazania do podania szczepionki. Do szczepienia wcześniaków można zastosować dowolny z dwóch dostępnych w Polsce preparatów (Rotarix, Rotateq). Zalecenia oparto na analizie dostępnych danych z badań przedrejestracyjnych szczepionek przeciw rotawirusom, porejestracyjnych badań obserwacyjnych i badań efektów programów powszechnych szczepień niemowląt, a także badań wirusologicznych dotyczących wydalania szczepów szczepionkowych w stolcu po szczepieniu oraz ryzyka transmisji zakażenia na osoby z kontaktu (zwłaszcza w warunkach oddziału neonatologii). Eksperci wskazują, że rozpoczynanie szczepienia wcześniaków w zalecanym, optymalnym wieku jeszcze na oddziale szpitalnym jest najkorzystniejszą opcją. Szczegółowe zalecenia opublikowano w Medycynie Praktycznej. Szczepienia. 2019, 2(30), 25-32.