Po co szczepimy dorosłych?

Większość szczepionek podawana jest dzieciom. Jest to uzasadnione tym, że wiele chorób zakaźnych szerzy się najszybciej i wywołuje liczne powikłania wśród małych dzieci. W związku z tym dorośli uważają, że nie potrzebują szczepionek. Jednak w przypadku wielu chorób zakaźnych, niezaszczepieni dorośli są narażeni na zachorowania i powikłania w większym stopniu niż dzieci. Prawdopodobieństwo zgonu w przebiegu choroby, której można zapobiegać drogą szczepień jest u osoby dorosłej 100- krotnie większe niż u dzieci. Przykładem są dane epidemiologiczne ze Stanów Zjednoczonych, gdzie każdego roku z powodu chorób zakaźnych, którym można zapobiegać poprzez szczepienia umiera 500 dzieci i 500 000 dorosłych.

Pomimo tak przekonywujących danych większość dorosłych  nie ma wiedzy ani świadomości, że powinna się szczepić.

Szczepienia dla dorosłych są potrzebne z następujących powodów:

• szczepienia nie zapewniają odporności na całe życie, odporność zmniejsza się z upływem czasu po podaniu ostatniej dawki szczepionki i dlatego wskazane są dawki przypominające, np. szczepienia przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi;
• szczepienia nie zapewniają trwałej odporności, ponieważ niektóre wirusy lub bakterie podlegają częstym zmianom genetycznym, np. wirusy grypy;
• zmiany związane ze starzeniem się układu odpornościowego wraz z upływem czasu powodują, że organizm jest coraz bardziej podatny na choroby, np. zakażenia pneumokokowe;
• choroby wirusowe wieku dziecięcego (ospa wietrzna, odra, różyczka) zwykle u dorosłych mają znacznie cięższy przebieg niż u dzieci;
• dorośli mogą łagodnie chorować i narażać swoje dzieci i wnuki, które jeszcze nie wykształciły odpowiednich mechanizmów obronnych (krztusiec, grypa).

Osoba dorosła powinna sprawdzić swój stan  uodpornienia. Historia szczepień zapisana w książeczce szczepień i/lub karcie uodpornienia pozwala ocenić jakie szczepienia otrzymaliśmy w przeszłości, czy podano wszystkie wymagane dawki i jeżeli to konieczne, uzupełnić brakujące szczepienia.

Co roku odnotowujemy w Polsce kilka milionów zachorowań na grypę i choroby grypopodobne, kilkanaście tysięcy hospitalizacji z powodu grypy oraz przypadki zgonów z powodu grypy i jej powikłań. Co roku choruje 5-10% dorosłych i 20-30% dzieci.

Choroba i powikłania pogrypowe mogą dotknąć wszystkich bez względu na wiek. Szczególnie narażeni na ciężki przebieg grypy i rozwój powikłań są osoby przewlekle chore, np. z astmą, cukrzycą, schorzeniem układu krążenia czy zaburzeniami odporności oraz osoby po 65. roku życia. Na tę grupę przypada blisko 90% wszystkich zgonów z powodu grypy.

Szczepienia chronią nie tylko przed samą grypą, ale również przed jej wielonarządowymi powikłaniami szczególnie ze strony układu oddechowego, powikłaniami kardiologicznymi, nefrologicznymi, neurologicznymi, ze strony ośrodkowego układu nerwowego, schorzeniami naczyniowymi mózgu, grożącymi trwałą utratą zdrowia, a nawet życia.

Osoby dorosłe powinny szczepić się przeciw grypie, ponieważ nigdy nie jesteśmy w stanie przewidzieć przebiegu zachorowania, może być łagodne ale może mieć także ciężki przebieg.

Skuteczność szczepionki przeciw grypie wśród osób w wieku 18-59 lat oceniana jest na 70-90%. U osób starszych i przewlekle chorych skuteczność może być słabsza, ale nawet jeżeli szczepionka nie zapobiegnie zachorowaniu na grypę złagodzi objawy, zmniejszy liczbę powikłań i ryzyko zgonu.

Dostępne na rynku szczepionki przeciw grypie są bezpieczne. Szczepionki przeciw grypie nie mogą wywołać grypy, ponieważ zawierają jedynie fragmenty inaktywowanego (zabitego) wirusa, które nie są zdolne do namnażania. Niepożądane odczyny po szczepieniu mają charakter miejscowy, tj. zaczerwienienie, bolesność i obrzęk w miejscu podania szczepionki, reakcje ogólne (niewielki wzrost temperatury ciała, bóle mięśni, stawów i głowy, ogólne rozbicie) występują rzadziej i ustępują po 1-2 dniach kilku dniach. Reakcje te są mylnie interpretowane jako objawy grypy. Najgroźniejsze powikłanie, zespół Guillan-Barré (GBS) (odmiana porażenia nerwów obwodowych) zwykle nie pozostawia następstw. Zespół ten po szczepieniu występuje z częstością 1 na 1 mln zaszczepionych,  a więc kilkakrotnie rzadziej niż po zachorowaniu na grypę. Tak więc korzyści wynikające ze szczepienia przeciw grypie wyraźnie przewyższają ryzyko.

Szczepionki przeciw grypie należą w Polsce do szczepień zalecanych (odpłatnych). Wiele samorządów oferuje bezpłatne szczepienia dla seniorów, a coraz więcej firm zapewnia takie szczepienia swoim pracownikom.

Personel placówek opieki zdrowotnej mający kontakt z pacjentami jest narażony na zakażenie w miejscu pracy i może się stać źródłem zakażenia dla pacjentów, z których wielu należy do grupy dużego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań grypy. Dlatego lekarze i pielęgniarki powinni co roku szczepić się przeciw grypie.

Każdej osobie dorosłej raz na 10 lat, zalecana jest dawka przypominająca szczepionki dTap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi).

Krztusiec jest ciężką, wysoce zaraźliwą chorobą układu oddechowego, która u osób dorosłych może przebiegać w postaci nietypowych objawów, tj. przewlekłego (ponad 3 tyg.) uporczywego kaszlu, zapalenia płuc. U dorosłych krztusiec może prowadzić do powikłań, tj. rozedma płuc, złamania żeber, wymioty. Uporczywy kaszel może stanowić zagrożenie dla osób chorych po przebytych operacjach jamy brzusznej lub klatki piersiowej oraz z przepuklinami, może też prowadzić do zaostrzeń obturacyjnej choroby płuc, pęknięcia tętniaka lub nietrzymania moczu, które występują u 10-15% całej populacji i 50% kobiet po menopauzie.

Szczepienie nie zapewnia długotrwałej odporności przeciw krztuścowi, ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z upływem czasu od ostatniej dawki szczepienia. W ostatnich latach obserwujemy wzrost zachorowań na krztusiec wśród dorosłych, grupa ta staje się rezerwuarem choroby. Dorośli u których krztusiec przebiega pod postacią przypominającą przeziębienie oraz osoby zakażone są źródłem zakażenia dla małych dzieci. Problem ten może dotyczyć 20-25% dorosłych z przewlekłym kaszlem.

Dlatego tak ważne są szczepienia przypominające osób dorosłych. Optymalnym rozwiązaniem jest szczepienie wszystkich osób pozostających w bliskim kontakcie z noworodkiem lub niemowlęciem, co znacznie zmniejsza ryzyko zachorowania na krztusiec noworodków, niemowląt i innych osób z grup ryzyka. Ważne są szczepienia kobiety planującej ciążę lub w ciąży (po 28 tyg. ciąży).

O szczepieniach przypominających powinien  pamiętać również personel medyczny mający kontakt z noworodkami i niemowlętami oraz osoby w podeszłym wieku, które są narażone na zakażenie.