Większość zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu nie jest wykrywana w Polsce

W Polsce co roku rejestruje się 150-350 zachorowań na KZM, wirusową infekcję ośrodkowego układu nerwowego, przenoszoną przez ukąszenia kleszczy oraz spożywanie niepasteryzowanego mleka zakażonych zwierząt hodowlanych. Objawy neurologiczne (m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenia nerwów, zaburzenia pamięci lub zaburzenia świadomości) występują mniej więcej u jednego na 10 zakażonych wirusem. Tak więc zachorowania zgłoszone przez lekarzy stanowią tylko niewielką część osób które przechodzą infekcję po kontakcie z zakażonymi kleszczami. Ponadto poprzednie badania NIZP-PZH wykazały, że w większości regionów w Polsce, lekarze nie potwierdzają przyczyny zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych, z powodu kosztów badań serologicznych oraz konieczności przesyłania próbek, badanych tylko w trzech laboratoriach w Polsce.

Obecnie opublikowane badanie, które było finansowane przez Amerykańskie Narodowe Instytuty Zdrowia (National Institutes of Health / Fogarty International Center, Bethesda, MD) wykazało, że podobne uwarunkowania ekologiczne, meteorologiczne oraz społeczno-ekonomiczne występują zarówno w obszarach, gdzie lekarze zgłaszają wiele zachorowań, jak i w obszarach, gdzie nie zgłasza się żadnych zachorowań. Wykazaliśmy, że jedyną różnicą pomiędzy tymi obszarami jest to że w terenach, gdzie choroba nie jest rejestrowana, lekarze praktycznie nie zlecają badań serologicznych w kierunku KZM. Nasz model statystyczny został starannie dopasowany do danych zarejestrowanych w 17 powiatach w województwach podlaskim oraz warmińsko-mazurskim, gdzie wszyscy lekarze mają dostęp do diagnostyki. Następnie „nałożyliśmy” ten model na cały obszar Polski, w celu oszacowania liczby zachorowań na podstawie współoddziaływania uwarunkowań meteorologicznych, zalesienia, wskaźników dostępności lasów oraz bezrobocia (wpływającego na liczbę osób zmuszonych do prac sezonowych na świeżym powietrzu). Wyniki modelu pozwoliły zidentyfikować obszary, w których istnieją warunki szczególnie sprzyjające zetknięciu się z zarażonymi kleszczami oraz ludzkim zachorowaniom.

Zespół badaczy z NIZP-PZH, we współpracy z polskimi i zagranicznymi ekspertami, opracowywał metody oceny ryzyka KZM. W ramach tych badań, m.in. nasi eksperci uczestniczyli w opracowaniu epidemiologicznej definicji przypadku KZM dla Polski i dla Unii Europejskiej, prowadzili badania serologiczne wśród mieszkańców różnych regionów Polski, przegląd serologiczny kóz, odłowy kleszczy na masową skalę, jak również badanie kliniczno-kontrolne oszacowujące czynniki ryzyka zachorowania na KZM. Obecnie opublikowana praca stanowi zwieńczenie wieloletnich wysiłków naszego zespołu (patrz poniższa lista publikacji).

Piśmiennictwo:

1. P. Stefanoff, B. Rubikowska, J. Bratkowski, Z. Ustrnul, S.O. Vanwambeke, M. Rosinska. A predictive model identified tick-borne encephalitis high risk areas in regions where no cases were reported previously, Poland, 1999-2012. International Journal of Environmental Research and Public Health 2018; 15(4), 677.
2. P. Stefanoff, A. Zielicka-Hardy, M. Hlebowicz, R. Konior, D. Lipowski, L. Szenborn, J. Siennicka, H. Orlikova. TBE enhanced surveillance working group (2013): New endemic foci of tick-borne encephalitis identified in districts where testing for TBE was not available before, Poland, 2009. Parasites & Vectors 2013; 6(1): 180.
3. P. Stefanoff, M. Rosińska, S. Samuels, D. White, D.L. Morse, S. Randolph. A national case-control study identifies human socio-economic status and activities as risk factors for tick-borne encephalitis in Poland. PLoS One 2012; 7(9): e45511.
4. P. Stefanoff, M. Pfeffer, W. Hellenbrand, J. Rogalska, F. Rühe, A. Makówka, J. Michalik, B. Wodecka, A. Rymaszewska, D. Kiewra, A. Baumann-Popczyk, G. Dobler. Virus detection in questing ticks is not a sensitive indicator for risk assessment of tick-borne encephalitis in humans. Zoonoses and Public Health 2012; 60(3): 215-226.
5. P. Stefanoff, J. Siennicka, J. Kaba, M. Nowicki, E. Ferenczi, W. Gut. Identification of new endemic tick-borne encephalitis foci in Poland – a pilot seroprevalence study in selected regions. International Journal of Medical Microbiology 2008; 298 (Suppl. 1): 102-107.