Podejrzenie niepożądanego odczynu poszczepiennego – kiedy zgłaszać?
Odpowiedź na powyższe pytania wymaga nieco szerszego wyjaśnienia, które rozpocznę od przytoczenia definicji niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP).
Zgodnie z przyjętą definicją NOP nazywamy zaburzenia stanu zdrowia, które wystąpiły w okresie 4 tygodni po podaniu szczepionki. Wyjątek stanowią odczyny po szczepieniu BCG – w tych wypadkach kryterium czasowe jest znacznie wydłużone, co wynika ze specyfiki szczepionki.
Kontynuując dalej definicję, należy dodać, że niepożądane odczyny poszczepienne są wynikiem:
• indywidualnej reakcji organizmu człowieka szczepionego na podanie szczepionki
• błędu wykonania szczepionki lub błędu podania szczepionki;
• zjawisk od szczepienia niezależnych, a tylko przypadkowo pojawiających się po szczepieniu.
Odnosząc się do pytania, należy stwierdzić że każde zaburzenie stanu zdrowia mogące mieć związek ze szczepieniem podlega zgłoszeniu. W związku z tym jeśli rodzic/opiekun zaobserwuje u dziecka lub osoba dorosła u siebie jakiś niepokojący objaw, niezwłocznie powinien skontaktować się z lekarzem. Lekarz na podstawie opisanych przez pacjenta objawów klinicznych oraz badania lekarskiego podejmuje decyzję o zasadności zgłoszenia danego przypadku do nadzoru jako NOP, kierując się m.in. listą NOP wymienioną w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych, kryteriów ich rozpoznawania oraz prawdopodobną lub ustaloną etiologią rozpoznanych zaburzeń jak np. gorączka, osłabienie apetytu u dziecka z infekcją dróg moczowych, czy katar, kaszel, gorączka u dziecka z infekcją górnych dróg oddechowych. Są to przykłady nałożenia się objawów infekcji dróg moczowych, górnych dróg oddechowych oraz ustalonego ustawowego czasu zgłoszenia objawów jako NOP.
Na podstawie wieloletnich doświadczeń wynikających ze stosowania szczepionek oraz prowadzenia monitorowania NOP w Polsce w ramach rutynowego nadzoru epidemiologicznego, dzisiaj wiemy jakie odczyny najczęściej występują po określonych szczepionkach. Należy także mocno podkreślić, że szeroka definicja odczynu poszczepiennego zapewnia także wykrycie rzadkiego odczynu, zupełnie nowego, czy tylko czasowo związanego ze szczepieniem. Każdy zgłoszony na formularzu zgłoszenia NOP jest analizowany i kwalifikowany na podstawie kryteriów opracowanych przez światowych ekspertów.
dr med. Iwona Paradowska-Stankiewicz
Konsultant krajowy w dziedzinie epidemiologii, Pracownia Epidemiologii Chorób Zwalczanych Drogą Szczepień, Zakład Epidemiologii, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie
