Zagadnienia prawne dotyczące szczepień

Na czym polega proces rejestracji szczepionki?

Szczepionki są rejestrowane w procesie postępowania o wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Proces ten prowadzi Europejska Agencja Leków (European Medicines Agency, EMA), a w Polsce Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Wytwórcy przedstawiają dokumentację z wynikami badań zebranymi w czasie prac rozwojowych szczepionki, wyniki badań klinicznych dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności oraz szczegółowy opis procesu wytwarzania i badań jakościowych szczepionki. Eksperci zrzeszeni w stałych komitetach naukowych i grupach roboczych EMA dokładnie sprawdzają zgodność przedstawionej dokumentacji z restrykcyjnymi wytycznymi Farmakopei Europejskiej, EMA oraz WHO pod kątem jakości, bezpieczeństwa ludzi i środowiska i skuteczności, uwzględniającymi najnowszą wiedzę. Wymagania dotyczące szczepionek w monografiach Farmakopei Europejskiej/Farmakopei Polskiej określają proces wytwarzania szczepionki, etapy jego kontroli, zakres kontroli i metody badań. Farmakopea przedstawia rygorystyczne limity dla odczynników, które mogą być stosowane w procesie wytwarzania szczepionki oraz antygenów i substancji pomocniczych, które wchodzą w jej skład. Oceniana w procesie rejestracji dokumentacja obejmuje również wyniki badań stabilności szczepionki przez cały czas kiedy będzie dostępna na rynku, gdzie sprawdza się trwałość odpowiedzi immunologicznej oraz bezpieczeństwo produktu. Na podstawie danych dotyczących profilu bezpieczeństwa danej szczepionki oceniany jest stosunek korzyści i ryzyka.

Rejestracja szczepionki to proces rygorystyczny i czasochłonny. Ocena przez ekspertów EMA trwa 210 dni. Jednak w międzyczasie wytwórca jest zobligowany do wyjaśniania wielu kwestii i przedstawienia dodatkowych informacji, dlatego w praktyce proces rejestracji prowadzony w EMA może trwać nawet 1-1,5 roku.

Szczepionki podobnie jak inne produkty lecznicze mogą być dopuszczone do obrotu:

  • Na terenie całej Unii Europejskiej w procedurze centralnej, wtedy proces ten prowadzi Europejska Agencja Leków. Końcowa decyzja na dopuszczenie preparatu do obrotu ma formę pozwolenia Komisji Europejskiej (EPAR- European Public Assessment Report). Decyzja o dopuszczeniu do obrotu w procedurze centralnej jest ważna we wszystkich krajach Unii Europejskiej.
  • W Polsce w trzech procedurach krajowych: narodowej, wzajemnego uznania i zdecentralizowanej, wtedy organem wydającym pozwolenie jest Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych i Wyrobów Medycznych.
  • W Stanach Zjednoczonych odpowiednikiem takich instytucji jest Food and Drug Administration (FDA).

Lista instytucji w Unii Europejskiej, które razem z EMA są odpowiedzialne za rejestrację szczepionek.

  • Wymagania według których prowadzona jest rejestracja szczepionek są wyjątkowo restrykcyjne.
  • Końcowa pozytywna decyzja o rejestracji szczepionki jest gwarancją jej jakości bezpieczeństwa i skuteczności.
  • Większość nowych szczepionek jest rejestrowana na poziomie europejskim.

Rejestracja szczepionek podobnie jak wszystkich produktów leczniczych to obszar uregulowany prawem. Przebiega zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 6 września 2001 roku Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2017 r. poz. 2211 ze zm.) oraz Dyrektywą 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi.

Ostatnia aktualizacja: 27 marca 2019

Czy szczepienie obowiązkowe jest tym samym co szczepienie przymusowe?

Szczepienie obowiązkowe nie jest równoznaczne ze szczepieniem przymusowym – zdarza się, zwłaszcza w przekazie medialnym, że pojęcia te są utożsamiane.  Na podstawie art. 36 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi możliwe jest zastosowanie szczepień przymusowych, ale tylko w stosunku do osoby, u której podejrzewa się lub rozpoznaje chorobę szczególnie niebezpieczną i wysoce zakaźną („łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, w tym cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne”), nie dotyczy to więc realizacji szczepień obowiązkowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1b i w art. 17 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Jedynym szczepieniem przymusowym w Polsce było szczepienie przeciw ospie prawdziwej stosowane w czasie pamiętnej epidemii we Wrocławiu w 1963 roku.

Dlaczego w Polsce jest obowiązek szczepień?

Szczepienia ochronne w Polsce wykonywane są w oparciu o ustawę o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U.2008 nr. 234 poz. 1570), zgodnie z którą osoby przebywające na terytorium Polski są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym.

Szczepienia obowiązkowe wymieniane są w aktualizowanym każdego roku Programie Szczepień Ochronnych wydawanym jako Załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego.

Obowiązek szczepień wiąże się z dążeniem do uzyskania maksymalnej ochrony przed zakażeniem, a w dalszej perspektywie do zlikwidowania (eradykacji) danej choroby zakaźnej. Tylko uodpornienie wysokiego odsetka osób, najczęściej ponad 90% uruchamia mechanizm odporności zbiorowiskowej, który gwarantuje zahamowanie krążenia drobnoustroju i ochronę osób nie tylko zaszczepionych lecz również tych, które z jakichkolwiek powodów nie zostały zaszczepione.  W populacji dzieci zawsze będzie kilka procent chorujących przewlekle, które nie mogą być szczepione, bo dla nich niektóre szczepienia byłyby niebezpieczne lub są u nich nieskuteczne. Są także dzieci, które ze względu na swój wiek są za małe aby je zaszczepić. Jeżeli szczepienia są prowadzone na masową skalę, to te dzieci mają ochronę pośrednią wynikającą właśnie z odporności zbiorowiskowej. Ponieważ otaczają ich zaszczepieni koledzy, dzieci niezaszczepione są bezpieczne. Jeżeli liczba wykonanych szczepień spadnie poniżej pewnego poziomu, właściwego dla danej choroby, to ta ochrona nie będzie skuteczna. I to właśnie zjawisko odporności zbiorowiskowej stanowi społeczne uzasadnienie obowiązku szczepień.

W wyniku obowiązku szczepień mamy w kraju najwyższe poziomy wyszczepialności w Europie.

Szczepienia obowiązkowe są realizowane wg Programu Szczepień Ochronnych do 19 roku życia oraz u osób dorosłych szczególnie narażonych (np. studentów medycyny). Szczepienia obowiązkowe są finansowane z budżetu Ministerstwa Zdrowia.
O wykonanie tych szczepień u dzieci mają obowiązek zadbać rodzice i lekarz rodzinny. Nie zaszczepienie dziecka zdrowego (bez przeciwwskazań do szczepień) jest zaniedbaniem jego zdrowia, ponieważ naraża je na zachorowanie i ewentualne powikłania choroby zakaźnej.

 

 

Ostatnia aktualizacja: 15 października 2019
Materiały źródłowe
  • Konstytucja RP. 
  • Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2016 r., poz. 1866).
  • Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2016, poz. 599).
  • Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1261).
  • Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 1318).
  • Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2015 r. poz. 1094)
  • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 poz. 682).
  • Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2017 poz. 125)
  • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych ( Dz. U. z 2016 r., poz. 849).
  • Wyrok WSA w Warszawie, z dn. 19.10.2016 r. (VII SA/WA 2539/15).
  • Wyrok NSA z dn. 01.08.2013 r. (II OSK 745/12).
  • Wyrok WSA w Warszawie, z dn. 19.10.2016 r. (VII SA/WA 2539/15).
  • Komentarz Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczący egzekwowania obowiązku szczepień ochronnych w związku z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 sierpnia 2013 roku w związku ze skargą kasacyjną od wyroku WSA w Gorzowie Wlkp. z dnia 14 grudnia 2011 roku.
  • Kubiak R., Podstawy prawne realizacji szczepień ochronnych. Warsztaty edukacyjne: Szczepienia w praktyce lekarskiej – od sytuacji klinicznej do optymalnej decyzji, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.
  • Augustynowicz A. i wsp. Aspekty prawne obowiązkowych szczepień ochronnych u dzieci. Pediatria Polska, 2013, 88, 120-26.
  • Odpowiedź na interpelację nr 32616 w sprawie procedury egzekwowania szczepienia dzieci przeciw chorobom zakaźnym Warszawa, 10-07-2015.
pokaż więcej
Słowniczek
pokaż więcej
Znalazłeś niezrozumiany termin?
Zaproponuj hasło do słownika.
Loading

Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Pozostawiając w ustawieniach przeglądarki włączoną obsługę plików cookies wyrażasz zgodę na ich użycie. Jeśli nie zgadzasz się na wykorzystanie plików cookies, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności.

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close