Szczepionka przeciw błonicy

W populacjach o wysokim poziomie zaszczepienia przeciw błonicy, dzieci poniżej 6 miesiąca życia praktycznie są niewrażliwe na zachorowanie na błonicę, co jest wynikiem obecności przeciwciał biernie przekazanych dziecku przez łożysko matki.

Zwykle po podaniu trzech dawek szczepionki u niemowląt uzyskiwane są poziomy przeciwciał wyższe niż 0,1 IU/ml. Po podaniu trzech dawek szczepionki osobom dorosłym niemal zawsze uzyskuje się poziom wyższy niż 0,1 IU/ml, a u większości- powyżej 1,0 IU/ml. Poziom miana przeciwciał przeciw błonicy wynoszący poniżej 0,1 IU/ml jest przyjmowany jako poziom graniczny, świadczący o niewystarczającym poziomie odporności na zachorowanie na błonicę.

Maczugowce błonicy wydzielają toksynę, która rozprzestrzeniając się w organizmie, może prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu wielu narządów. W zależności od ilości wytwarzanej toksyny w miejscu zakażenia i stopnia jej adsorpcji przez nabłonek oraz inne narządy, na skutek jej rozprzestrzenienia w organizmie drogą krwi, może dochodzić do ciężkich powikłań w postaci zapaleń mięśnia sercowego i nerwów obwodowych, a przy braku leczenia do zgonów. Ze względu na fakt, że nigdy nie da się przewidzieć poziomu toksemii i tempa indukowanych zmian, nawet poziom krążących przeciwciał przeciw toksynie błoniczej, uznany za ochronny, nie daje 100% pewności odporności na zachorowanie. Nawet wysokie miana krążących przeciwciał w przypadku silnej toksemii mogą okazać się niewystarczające do zneutralizowania zwiększonych ilości krążącej w organizmie toksyny zanim ulegnie ona adsorpcji do komórek gospodarza. Stąd w przypadkach ciężkich zakażeń podawana jest antytoksyna błonicza, stanowiąca koncentrat przeciwciał, której zadaniem jest natychmiastowa i skuteczna neutralizacja toksyny krążącej (antytoksyna nie neutralizuje toksyny związanej przez komórki).

Należy jednak podkreślić, że w krajach powszechnie stosujących szczepienia przeciw błonicy, skutkujące efektem odporności zbiorowiskowej.

Poziom przeciwciał przeciw błonicy wynoszący 0,1 IU/ml przyjęto jako najniższy, świadczący o względnym stopniu ochrony przed zachorowaniem, poziom powyżej 0,10 IU/ml – jako gwarantujący ochronę przed zachorowaniem, a poziom 1,00 IU/ml i wyższy – gwarantujący długotrwałą ochronę przed zachorowaniem na błonicę.

Pomimo tego, że w ciągu minionych 15 lat nie odnotowano w Polsce przypadków błonicy, osoby nie szczepione przeciw tej chorobie są zagrożone zachorowaniem, ponieważ maczugowiec błonicy (drobnoustrój powodujący błonicę) może występować u osób zaszczepionych w postaci bezobjawowego nosicielstwa i stanowić źródło zakażenia dla osób nieszczepionych. Dowodem takich sytuacji były m.in. zachorowania dzieci nie szczepionych przeciw błonicy, które wystąpiły w marcu 2016 roku w Belgii oraz w czerwcu 2015 r. w Hiszpanii. Obydwa te przypadki zakończyły się zgonem. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w obydwu tych krajach nie odnotowywano przypadków błonicy od wielu lat, przy czym w Hiszpanii był to pierwszy przypadek tej choroby od 30 lat. Wiele zachorowań występujących w Europie jest związanych z podróżami do krajów, gdzie błonica występuje endemicznie lub jest skutkiem kontaktów z osobami, które odwiedziły takie kraje.

Szczepienie przeciw błonicy jest wciąż wymagane, aby utrzymać wysoki poziom przeciwciał zarówno u pojedynczych osób, jak i w całej populacji, ponieważ choroba ta wciąż występuje endemicznie w wielu krajach Azji, Afryki i Ameryki Południowej, skąd może zostać zawleczona do Polski i innych krajów Europy. Osoby podróżujące w rejony endemicznego występowania błonicy powinny przyjmować dawki przypominające szczepionki przeciw błonicy.
Na świecie w latach 2010-2015, według danych WHO, odnotowano 31 453 przypadki tej choroby. W latach 2009-2014 w krajach Europy odnotowano w sumie 140 przypadków błonicy.

Wcześniejsze doświadczenia pokazują, że zaburzenia w realizacji programu szczepień przeciw błonicy mogą doprowadzić w krótkim czasie do wybuchu epidemii, jak to miało miejsce w latach 90-tych poprzedniego wieku na terenie byłego Związku Radzieckiego, gdzie w szczycie epidemii w 1995 roku odnotowano >50 000 przypadków tej choroby. Epidemia ta dotknęła nie tylko kraje byłego Związku Radzieckiego, ale także wiele innych krajów Europy.

Rozwój turystyki i szybkie przemieszczanie się ludzi pomiędzy krajami i kontynentami pociąga za sobą ryzyko zawleczenia wielu chorób występujących w innych rejonach świata, w tym błonicy.

Błonica przenosi się drogą kropelkową, co wiąże się z łatwością rozprzestrzeniania się tej choroby wśród osób nie posiadających ochronnego poziomu swoistych przeciwciał.

Należy pamiętać, że błonica jest nadal chorobą niebezpieczną, cechuje się wysoką śmiertelnością z dużym ryzykiem poważnych powikłań u osób, które przeżyją zachorowanie.
(umiera 1 na 10-20 chorych osób dorosłych oraz 1 na 5 chorych dzieci do 5 roku życia).
Szczepienie jest jedynym skutecznym sposobem ochrony przed zachorowaniem na błonicę.