Szczepionka przeciw gruźlicy

Gruźlica pozostaje wciąż poważnym zagrożeniem zdrowotnym. Według danych WHO gruźlica obok zakażenia HIV i malarii należy do najczęstszych chorób zakaźnych na świecie. Szacuje się, że w 2017 roku na gruźlicę na świece zachorowało 10 mln osób, w tym milion dzieci. Najwięcej zachorowań odnotowano w Indiach, Chinach, Indonezji, Filipinach, Pakistanie, Nigerii, Bangladeszu, RPA. Wśród chorych na gruźlicę 9% było zakażonych HIV, zdecydowana większość to mieszkańcy Afryki. Na świecie 1,7 mld osób może być zakażonych prątkiem gruźlicy. Od 5 do 10% z nich może w jakimś momencie swego życia zachorować na aktywną gruźlicę. Czynnikiem ryzyka przejścia utajonego zakażenia prątkiem gruźlicy w aktywną chorobę jest zakażenie HIV, cukrzyca, palenie papierosów i nadmierne picie alkoholu.

Największym wyzwaniem związanym w gruźlicą jest rozpowszechnienie gruźlicy wywołanej przez prątki oporne na najsilniejsze leki przeciwprątkowe, tj. ryfampicynę oraz ryfampicynę łącznie z izoniazydem MDR-TB (Multi-Drug Resistant Tuberculosis). Szacuje się, że na świecie jest 558 tys. chorych na gruźlicę wielolekooporną, najwięcej w Indiach, Chinach i Rosji. W ponad 80 krajach odnotowano już przypadki XDR-TB, czyli gruźlicy wielolekoopornej z dodatkową opornością na kolejne ważne leki przeciwprątkowe, jakimi są fluorochinolony i leki podawane we wstrzyknięciach (amikacyna, kanamycyna, kapreomycyna).

W 2017 roku w krajach UE/EEA stwierdzono łącznie 55 337 przypadków gruźlicy (średnia zapadalność 10,7/100 000). Blisko 45% tej liczby to chorzy z trzech krajów: Polski, Rumunii i Wlk Brytanii; z samej Rumunii- 23,5%.

W Europejskim Regionie WHO w 52 krajach w 2016 r. gruźlicę zdiagnozowano u 297 132 osób (średnia zapadalność 28/100 000 ludności). Każdego roku obserwujemy zmniejszanie zapadalności na gruźlicę na poziomie 4%.

Gruźlica w państwach Europejskiego Regionu WHO:
– kraje o niskiej zapadalności na gruźlicę (poniżej 20 przypadków gruźlicy/100 000 ludności):  Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Malta, Holandia, Norwegia, Polska, Słowacja, Slowenia, Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania.
– kraje o wysokiej zapadalności na gruźlicę (powyżej 20 przypadków gruźlicy/100 000 ludności): Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Bułgaria, Estonia, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Łotwa, Litwa, Mołdawia, Rumunia, Rosja, Tadżykistan, Turcja, Turkmenia, Ukraina, Uzbekistan.
W Europie większość nowo wykrywanych zachorowań dotyczy imigrantów i ich dzieci (średnia 26,8% (rozpiętość w zależności od kraju od 0,2 do 85,4%).

Szczepionka BCG jest żywą szczepionką bakteryjną. Składnikiem aktywnym szczepionki jest pozbawiona zjadliwości odmiana prątka bydlęcego (Mycobacterium bovis BCG).

Ochronny mechanizm działania szczepionki jest podobny do procesu rozwoju odporności przeciwgruźliczej, obserwowanego w przypadku naturalnego zakażenia.

W świetle aktualnej wiedzy szczepionki BCG wykazują relatywnie niską skuteczność w zapobieganiu najczęstszej, płucnej postaci gruźlicy oraz wyższą skuteczność w zapobieganiu ostrym, ogólnoustrojowym postaciom gruźlicy, tj. gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Nie ma jednolitej opinii na temat czasu ochronnego działania szczepionki (od 10-15 lat lub krócej). Niektóre obserwacje Indian północnoamerykańskich wskazują, że efekt ten utrzymuje się nawet kilkadziesiąt lat.