Szczepionka przeciw gruźlicy

1921 – opracowanie pierwszej szczepionki przeciw gruźlicy we Francji.

1926 – przeprowadzenie pierwszego szczepienia BCG w Polsce.

1955 – wprowadzenie obowiązkowych szczepień BCG u noworodków, dzieci i młodzieży do ukończenia 18 lat, a także osób pełnoletnich, które wybierały się na studia, do zakładów szkolenia lub doskonalenia zawodowego oraz zgłaszających się do pracy w zakładach przeciwgruźliczych (4-15 dzień życia – szczepienie pierwotne i 10-12 miesiąc, 2, 4, 7, 12, 15 i 18 rok życia u dzieci i młodzieży z ujemnym wynikiem badania tuberkulinowego – szczepienia wtórne).

1972 – wprowadzenie schematu szczepienia BCG w: 2, 7, 10, 15 i 18 roku życia.

1991 – objęcie obowiązkowymi szczepieniami przeciwko gruźlicy osób do 19 lat, osób idących na studia wyższe oraz do policealnych szkół zawodowych, a także osób przystępujących do pracy w zakładach dla chorych na gruźlicę i choroby płuc.

1998 – objęcie obowiązkowymi szczepieniami przeciwko gruźlicy noworodków i niemowląt (do 24 godzin od urodzenia), dzieci w 12 miesiącu życia bez blizny lub z blizną po pierwszym szczepieniu poniżej 3 mm, dzieci w 7 roku życia z ujemną próbą tuberkulinową mające kontakt z chorymi na gruźlicę, osoby w 18 roku życia, zgłaszające się na studia wyższe oraz podejmujące naukę w policealnych szkołach medycznych, u których stwierdzono ujemną próbę tuberkulinową.

2006 – ograniczenie obowiązkowego szczepienia BCG do jednej dawki, podawanej wyłącznie dla noworodków i niemowląt (do 24 godzin od urodzenia), zaniechanie wykonywania testów tuberkulinowych.

2019 – szczepienie noworodków przeciw gruźlicy powinno być przeprowadzone przed wypisaniem noworodka ze szpitala (niekoniecznie w 1. dobie życia).

Podobnie jak w przypadku każdej innej szczepionki przed podaniem szczepionki BCG lekarz przeprowadza badanie kwalifikacyjne. Wymaga ono szczególnej uwagi ze względu na to, że szczepionka BCG zawiera żywe osłabione bakterie.

W przypadku kwalifikacji do szczepienia BCG podawanego noworodkom najczęściej w pierwszych 2 dobach życia, jeszcze w czasie pobytu w szpitalu, lekarz ocenia stan ogólny dziecka, ocenia przebieg ciąży oraz prowadzi szczegółowy wywiad rodzinny w kierunku wrodzonych zaburzeń odporności. Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie szybkiej diagnostyki i podjęcie decyzji o szczepieniu w zależności od jej wyniku. Wrodzone niedobory odporności występują bardzo rzadko i zwykle trudno je rozpoznać w pierwszych tygodniach po urodzeniu, jednakże ryzyko ich wystąpienia jest znacznie większe niż przeciętne, jeśli rozpoznano taką chorobę u bliskich krewnych dziecka albo stwierdzano w rodzinie niespodziewane zgony dzieci czy młodych osób z powodu zakażeń. W takiej sytuacji szczepienie przeciw gruźlicy należy odłożyć do czasu przeprowadzenia szczegółowej oceny stanu zdrowia dziecka. Podczas badania kwalifikacyjnego do szczepienia ważne jest również wykluczenie wcześniejszego kontaktu dziecka z osobami chorymi na gruźlicę – w przypadku takiego kontaktu należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku zakażenia prątkiem gruźlicy. W obu wymienionych sytuacjach decyzję o ewentualnym szczepieniu BCG mogą podjąć tylko specjaliści sprawujący opiekę nad dzieckiem. Wcześniaki, jeśli nie mają innych przeciwwskazań, są szczepione przeciw gruźlicy po osiągnięciu masy ciała powyżej 2000 g.

Pamiętaj, że wrodzone zaburzenia odporności są bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia BCG!

Szczepienia przeciw gruźlicy przeprowadzane są głównie w oddziałach noworodkowych, ponieważ zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienie to powinno być wykonane po urodzeniu, przed wypisaniem dziecka ze szpitala.

Szczepienie wychwytujące dzieci, które nie zostały zaszczepione po urodzeniu w szpitalu, należy wykonać w możliwie najwcześniejszym terminie. Szczepienie to należy uzupełnić w ramach szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) do ukończenia 15 roku życia. Szczepienia wychwytujące, podobnie jak inne szczepienia obowiązkowe, powinny być przeprowadzone w przychodni POZ, sprawującej opiekę profilaktyczną. Szczepionka przeciw gruźlicy, podobnie jak inne szczepionki zakupione z budżetu państwa, jest dostępna i dystrybuowana przez Inspekcję Sanitarną do przychodni realizujących szczepienia na podstawie umowy z NFZ (przychodnia POZ odbiera szczepionki na podstawie zapotrzebowania z Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej).

Spotykane czasami w praktyce problemy z realizacją szczepień wychwytujących mogą wiązać się z tym, że jest to jedyne szczepienie podawane śródskórnie, a dodatkowo szczepionka dostępna jest w postaci preparatu wielodawkowego. Nie ma jednakże żadnych formalnych przeszkód, żeby szczepienie przeciw gruźlicy, zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi (i umową z NFZ, tzn. dla pacjenta bezpłatnie), zostało przeprowadzone w przychodni POZ, sprawującej opiekę profilaktyczną. Natomiast w przypadku wystąpienia wątpliwości, dotyczących kwalifikacji dziecka do szczepienia, można zasięgnąć konsultacji w Poradni udzielającej konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych i postępować zgodnie z jej wytycznymi.

Więcej informacji:

• Lista Poradni udzielających konsultacji specjalistycznych z zakresu szczepień ochronnych dostępna na stronie Medycyny Praktycznej/Szczepienia. Uwaga: Lista poradni obejmuje również Konsultacyjną Poradnię Szczepień dla Dzieci z Grup Podwyższonego Ryzyka w Warszawskim Szpitalu dla Dzieci, ul. Kopernika 43, 00-328 Warszawa, poradnia ta świadczy usługi konsultacyjne, ale obecnie nie realizuje szczepień (szczepienia konsultowanych dzieci realizowane są w poradniach POZ na podstawie jej zaleceń).
• Wysocki J. Jakie są zasady uzupełniania szczepień przeciwko gruźlicy? Medycyna Praktyczna Szczepienia. 13.03.2017.