Szczepionka przeciw meningokokom

W Polsce dostępne są trzy rodzaje szczepionek przeciw meningokokom:

Szczepionki polisacharydowe skuteczne wobec meningokoków serogrupy A i C lub A, C, W135 i Y, przeznaczone dla osób powyżej drugiego roku życia, młodzieży i dorosłych. Zaszczepienie taką szczepionką daje ochronę na okres ok. 3 – 5 lat. Nie zaleca się podawania dawek przypominających.
Znaczenie szczepionek polisacharydowych jest coraz mniejsze ze względu na dostępność szczepionek skoniugowanych. Szczepionki polisacharydowe są wciąż zalecane  osobom wyjeżdżającym w rejony endemicznego i epidemicznego występowania meningokoków  serogrupy A, B, W-135 i Y.

Szczepionki skoniugowane to szczepionki nowszej generacji (w Polsce dostępne przeciw meningokokom serogrupy C oraz A, C, W135 i Y). W skład szczepionek skoniugowanych wchodzą oczyszczone polisacharydy otoczkowe meningokoka połączone z białkiem nośnikowym. Połączenie takie sprawia, że szczepionki te są skuteczne u wszystkich osób powyżej drugiego miesiąca życia oraz zapewniają długotrwałą ochronę przed zakażeniem. Tylko szczepionki skoniugowane zmniejszaią w populacji liczbę bezobjawowych nosicieli meningokoków danej grupy serologicznej.
Skoniugowane szczepionki przeciw meningokokom serogrupy C są przeznaczone do uodparniania dzieci po ukończeniu 2 m.ż., którym należy podać dwie dawki szczepionki w 1 roku życia i dawkę przypominającą w drugim roku życia oraz młodzieży i dorosłym, którym należy podać pojedynczą dawkę.
Wraz z rozwojem turystyki wzrasta znaczenie szczepionek 4-walentnych (przeciw serogrupie A, C, W-135 i Y), które mogą być stosowane odzieciom od 2 m.ż.(lub 12 m.ż), młodzieży i dorosłym w postaci pojedynczej dawki.

Szczepionki białkowe przeciw meningokokom serogrupy B. Jedna z nich została opracowana z wykorzystanie technologii odwrotnej wakcynologii, gdzie na bazie znanej sekwencji całego genomu meningokoka serogrupy B zidentyfikowano białka, które okazały się dobrymi antygenami w szczepionce tj. czynnik H, adhezynę A i antygen wiążący heparynę; w skład szczepionki wchodzi również białko powierzchniowe przygotowane metodą tradycyjną. Szczepionka białkowa jest przeznaczona do szczepienia osób w wieku od 2 miesięcy i starszych, których chroni przed inwazyjną chorobą meningokokowi wywołaną przez meningokoki serogrupy B. Druga szczepionka białkowa została opracowana klasyczną metodą rekombinacji genetycznej, zawiera białko powierzchniowe fHbp, tj. czynnik H. Może być podawana dzieciom powyżej 10 lat i dorosłym  jako ochrona przed inwazyjną chorobą meningokokową.

W Polsce za większość przypadków Inwazyjnej Choroby Meningokokowej (IChM) odpowiadają meningokoki grupy B (60%), następnie grupy C (38%) oraz serogrupy Y (1,6%) i W-135 (1%). IChM występuje we wszystkich grupach wiekowych, najczęściej u dzieci do 1 roku życia, może występować również u starszych dzieci, młodzieży w wieku 15-19 lat oraz młodych dorosłych w wieku 25 lat. Najwięcej zakażeń grupy B występuje u dzieci do 1 roku życia (80,4%).  Dlatego też szczepienia przeciw meningokokom grupy powinny być wykonywane przede wszystkim u niemowląt. O szczepieniach przeciw meningokokom grupy C warto pamiętać w przypadku dzieci, młodzieży oraz młodych dorosłych. Szczepienia przeciw meningokokom grupy A, W135 oraz Y są ważne we wszystkich grupach wieku w przypadku planowanych podróży.

Inwazyjna choroba meningokokowi to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych człowieka. W Polsce nie występuje często, ale jej przebieg może być piorunujący prowadząc do zgonu nawet w kilka godzin. Do 10% osób, które przeżyły ma trwałe powikłania. Diagnoza zakażeń meningokokowych jest bardzo trudna gdyż początkowe objawy przypominają zwykłe przeziębienie. Dlatego szczepienia wydają się najlepszym sposobem zapobiegania inwazyjnej chorobie meningokokowej.

UWAGA: Należy pamiętać, że szczepienia nie zabezpieczają przed zakażeniem wywoływanym przez meningokoki należące do innych grup serologicznych niż te, wobec których skierowana jest szczepionka. Obecnie dostępne są szczepionki przeciw serogrupom C  przeciw serogrupom A i C, przeciw serogrupom A, C, W-135 i Y oraz przeciw serogrupie B.