Szczepionka przeciw meningokokom

Meningokoki dzieli się na 12 grup serologicznych, ale zakażenia w Polsce wywołuja meningokoki serogrupy B, C, W-135 oraz Y. Inwazyjna choroba meningokokowa wywoływana jest przez meningokoki serogrupy B (70%) oraz serogrupy C (blisko 30%), zakażenia wywołane meningokokami serogrupy Y i W-135 występują bardzo rzadko. Meningokoki wykrywa się u około 10 – 25% zdrowych osób (nosicieli). Zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową w Polsce jest na niskim poziomie europejskim, ale może podlegać okresowym wahaniom, była najwyższa w 2007 roku (1,03/100 000), nieco mniejsza w 2009 (0,80/100 000), a w 2015 roku osiągnęła poziom 0,59/100 000. Rocznie notuje się 200-400 zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową. Ogólny współczynnik śmiertelności w latach 2010-2014 wyniósł 10,4% , przy czym największy (33,3%) odnotowano u osób >75 roku życia. U niemowląt wynosiła 11,9%.

Zakażenia meningokokowe występują we wszystkich grupach wiekowych. Wyższą zapadalność odnotowano wśród dzieci do 5 roku życia i nastolatków w wieku 15-19 lat. U niemowląt i małych dzieci (głównie do 1 roku życia) blisko 80% przypadków zachorowań wywołują meningokoki serogrupy B, jednak już od 2 roku życia zwiększa się udział meningokoków serogrupy C, która dominuje u osób w wieku 4-24 lata. W latach 2006 i 2007, na skalę niespotykaną dotychczas wystąpiły w Polsce epidemie wywołane przez meningokoki serogrupy C. To meningokoki należące do tej serogrupy częściej wywołują epidemie i częściej powodują sepsę, obarczoną wyższą śmiertelnością.

Zakażenia meningokokowe występują na całym świecie. Każdego roku odnotowuje się ok. 1,2 mln przypadków inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM), w tym 135 000 przypadków śmiertelnych. W 2016 roku w Europie odnotowano 3 280 potwierdzonych przypadków IChM. Zmarły 304 osoby. Większość zachorowań, 60% odnotowano we Francji, Niemczech, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii. Choroba występowała najczęściej wśród małych dzieci w wieku 1-4 lata.

Ponad 90% wszystkich zachorowań na IChM wywołują meningokoki należące do 5 serogrup, tj. A, B, C, W135 oraz Y. Częstość występowania IChM wywołanej poszczególnymi serogrupami jest bardzo zróżnicowana i zależy m. in. od położenia geograficznego.

Zakażenia wywołane serogrupą A występują najczęściej w Rosji oraz Azji, najrzadziej w Stanach Zjednoczonych, Ameryce Południowej i sporadycznie w Europie.

Najwięcej zakażeń meningokokami serogrupy A jeszcze do niedawna występowało w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie odnotowywano zachorowalność na poziomie 1200/100 000, a duże epidemie występowały co 5-10 lat. Od 2010 r. prowadzone są tam masowe szczepienia przeciw IChM wywołanej serogrupą A i częstość tych zachorowań wyraźnie spadła. Wciąż są tam jednak epidemie wywołane serogrupą C, W-135 oraz Y.

Meningokoki  serogrupy B stanowią 70-90% przypadków zakażeń w krajach, gdzie wprowadzono masowe szczepienia przeciw serogrupie C oraz prawie połowę przypadków zakażeń meningokokowych w Australii, Nowej Zelandii i Ameryce Północnej.  W Stanach Zjednoczonych meningokoki serogrupy B odpowiadają za 1/3 wszystkich zakażeń meningokokowych.

W Europie meningokoki serogrupy B odpowiadały za zdecydowaną większość wszystkich zakażeń meningokokowych. W okresie od 2012 do 2016 roku obserwujemy mniej zgłoszeń choroby wywołanych meningokokami serogrupy C i B, ale więcej zgłoszeń zachorowań wywołanych meningokokami serogrupy W135 oraz Y. Częstość występowania zachorowań wywołanych przez serogrupę C była niska w krajach, gdzie prowadzone są powszechne szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C.

Meningokoki serogrupy C w Stanach Zjednoczonych wywołują 25-40% zakażeń meningokokowych. W Europie meningokoki serogrupy C odpowiadają za ok. 26 % zakażeń meningokokowych, ale częstość ich wysterowani jest różna w różnych krajach, najniższa w krajach gdzie prowadzone są powszechne szczepienia przeciw serogrupie C (np. Wielka Brytania czy Holandia), a wysoka w krajach gdzie takich szczepień nie ma. W krajach gdzie wprowadzono masowe szczepienia przeciw meningokokom serogrupy C zaobserwowano wyraźne zmniejszenie częstości ich występowania (np. w Holandii aż o 97,5%).

W ostatnich latach w niektórych krajach obserwujemy zwiększenie zachorowań spowodowanych meningokokami serogrupy W135 oraz Y. Meningokoki serogrupy W-135 występują głównie w Arabii Saudyjskiej oraz krajach Afryki Subsaharyjskiej (Burkina Faso), wyraźny wzrost częstości ich występowania odnotowano w Argentynie i Brazylii. Meningokoki serogrupy Y stanowią 30% wszystkich zakażeń meningokokowych w Stanach Zjednoczonych. Odnotowano wzrost liczby tych zakażeń również w np. w Norwegii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Zakażenia meningokokowe mogą występować sporadycznie, endemicznie, hiperendemicznie, mogą przybierać postać ognisk epidemicznych lub epidemii o szerokim zasięgu. Epidemie wywoływane są głównie przez szczepy należące do trzech grup serologicznych A, C i W135.