Szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu

Podsumowanie

O chorobie 

Japońskie zapalenie mózgu jest chorobą wirusową przenoszony przez komary. Naturalnym rezerwuarem wirusa są ptaki wodne i trzoda chlewna. Okres wylegania choroby wynosi od 6 do 16 dni. Większość zakażeń (99%) przebiega bezobjawowo lub dominują objawy grypopodobne. U około 1% zakażonych obserwuje się ciężkie objawy, tj. zapalenie mózgu, uszkodzenia neurologiczne, niedowłady oraz inne ubytki neurologiczne. Trwałych zmian neurologicznych doświadcza połowa osób, które przeżywają chorobę. Śmiertelność sięga nawet 30%. Główną przyczyną zgonu w przebiegu choroby jest niedotlenienie mózgu.

Japońskie zapalenie mózgu występuje na subkontynencie Indyjskim, w południowo-wschodniej Azji oraz północno wschodniej Australii.

Według danych WHO, każdego roku zakażonych jest 68 000 osób, w tym 75% to dzieci do 15 lat. Szacuje się że każdego roku 20 000 osób umiera z powodu choroby.

Pamiętaj, że…

  • Zakażenie JMZ jest najczęściej bezobjawowe,
  • Choroba występuje rzadko, ale jak dojdzie do wystąpienia objawów, przebieg może być dramatyczny, często kończy się zgonem,
  • Nie znamy swoistej terapii przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu.

 

O szczepionce

W Polsce dostępna jest inaktywowana (zabita) szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu. Wirus wchodzący w skąd szczepionki jest namnażany w linii komórek, a następnie  inaktywowany przy użyciu formaldehydu. Szczepionka zawiera adiuwant- wodorotlenek glinu.. Szczepionka jest zalecana dla osób dorosłych, młodzieży, dzieci i niemowląt od 2 m.ż. planujących wyjazd do krajów gdzie występuje zwiększone ryzyko zachorowania. Szczepienie podstawowe obejmuje podanie 2 dawek, w odstępie 0-28 dni.  Dzieciom powyżej 14 m.ż., młodzieży i dorosłym można podać dawkę przypominającą około roku po szczepieniu podstawowym, przed potencjalną ponowną ekspozycją na wirusa. Po szczepieniu występują łagodne objawy niepożądane, tj. ból w miejscu podania, tkliwość w miejscu podania bóle głowy i mięśni, zmęczenie. Osoby, które nie mogą być zaszczepione, przebywając w miejscu występowania choroby, powinny pamiętać o zabezpieczeniu się przed ugryzieniem przez komary oraz kontaktem z dzikim ptactwem i trzodą chlewną. Ochrona obejmuje stosowanie repelentów, odzieży zabezpieczającej całe ciało, stosowanie moskitiery i zamontowanie siatek zabezpieczających na oknach. Szczepienie można wykonać w placówce, gdzie wykonuje się szczepienia podróżujących.

O chorobie

Co to jest japońskie zapalenie mózgu?

Japońskie zapalenie mózgu jest potencjalnie śmiertelną chorobą wirusową, wywoływaną przez wirusy należące do rodziny Flaviviridae, tej samej do której należą wirus kleszczowego zapalenia mózgu, wirus Denga czy wirus Gorączki Zachodniego Nilu.

Wirus japońskiego zapalenie mózgu jest przenoszony przez komary z rodzaju Culex. Najwyższa aktywność tych komarów przypada od zmierzchu do świtu. Naturalnym rezerwuarem wirusa są ptaki wodne i trzoda chlewna.

Pierwszy przypadek japońskiego zapalenia mózgu wykryto w 1871 r. w Japonii.

Jak poważne mogą być objawy choroby?

Okres wylegania choroby wynosi od 6 do 16 dni.

Większość zakażeń (99%) przebiega bezobjawowo lub dominują objawy grypopodobne.

U około 1% zakażonych obserwuje się ciężkie objawy, tj. zapalenie mózgu, dezorientacja, uszkodzenia neurologiczne, niedowłady oraz inne ubytki neurologiczne. Poważnymi następstwami choroby jest padaczka, choroba Parkinsona, osłabienie siły mięśniowej, trudności w staniu chodzeniu, mówieniu, ekstremalne wyczerpanie oraz choroby psychiczne. Najcięższe przypadki powikłań w przebiegu choroby obejmują nawet odkorowanie i śmierć mózgową. Czasami stwierdza się objawy podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych zwanych zespołem Keringa. Trwałych zmian neurologicznych doświadcza połowa osób, które przeżywają chorobę (niedowład, porażenia kończyn, napady padaczkowe, obniżenie sprawności intelektualnej).  Śmiertelność sięga nawet 30%. Główną przyczyną zgonu w przebiegu choroby jest niedotlenienie mózgu.

Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci.

Aby upewnić się czy nie doszło do zakażenia warto poddać się badaniom, obejmującym rozpoznanie kliniczne poszerzone o diagnostykę serologiczną polegającą na oznaczeniu przeciwciał IgG i IgM metodą ELISA.

Jak wiele zachorowań występuje na świecie?

Japońskie zapalenie mózgu występuje na subkontynencie Indyjskim, w południowo-wschodniej Azji oraz północno wschodniej Australii.

Według danych WHO, każdego roku choruje 68 000 osób, wśród których 75% to dzieci do 15 lat. Szacuje się że każdego roku 20 000 osób umiera z powodu choroby.

Największa liczba zakażeń występuje na terenach endemicznego występowania wirusa japońskiego zapalenia mózgu, w Azji Wschodniej – Japonii, Korei, Chinach, Tajlandii,, Wietnamie i Indiach. W tamtych regionach choroba stanowi jedno z najważniejszych wyzwań zdrowotnych.

W klimacie umiarkowanym szczyt zachorowań notowany jest od lipca do września, w klimacie subtropikalnym od marca do października, a  w tropikalnym przez cały rok ze wzrostem w porze deszczowej i monsunowej w regionach wiejskich (pola ryżowe).

O szczepionce

Jakie szczepionki przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu są dostępne?

W Polsce dostępna jest inaktywowana (zabita) szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu, przygotowana w postaci zawiesiny do podania domięśniowego. Wirus wchodzący w skąd szczepionki jest namnażany w linii komórek Vero oraz inaktywowany przy użyciu formaldehydu. Szczepionka zawiera adiuwant- wodorotlenek glinu.

Szczepionka jest dostępna na rynku od 2009 r.

Komu i kiedy można podawać szczepionkę?

Szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu zalecana jest osobom planującym podróże do krajów, gdzie występuje zwiększone ryzyko narażenia zachorowania oraz osobom narażonym na zachorowanie ze względu na charakter pracy.

Szczepionka jest zalecana dla planujących aktywne podróże (np. rafting, tramping, ekoturystyka). Może być podawana  dla osób dorosłych, młodzieży, dzieci i niemowląt od 2 m. ż. planujących wyjazd w miejsce endemicznego występowania choroby.

Szczepienie obejmuje podanie 2 dawek podstawowych w odstępie 0-28 dni oraz dawki przypominającej po 12-24 miesiącach od podania drugiej dawki. U osób dorosłych w wieku 18-65 lat, szczepienie można zrealizować w trybie przyspieszonym, 2 dawki w odstępie 7 dni. Szczepienie podstawowe powinno być ukończone co najmniej tydzień przed narażeniem na zachorowanie.

Po pierwszej dawce przypominającej ochrona utrzymuje się 10 lat. W uzasadnionych przypadkach dorosłym w wieku 18–65 lat, można rozważyć podanie drugiej dawki przypominającej, 10 lat po pierwszej dawce przypominającej, przed potencjalną ekspozycją na wirusa japońskiego zapalenia mózgu.

Dorosłym, młodzieży i dzieciom powyżej 3 lat podawana jest dawka 0,5 ml. Dzieciom do 3-ch lat podawana jest dawka 0,25 ml.

Dlaczego warto się szczepić przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu?

O szczepieniu powinna pamiętać każda osoba udająca się do kraju endemicznego występowania choroby, ponieważ szczepienia są, obok zabezpieczenia przed ugryzieniem komara, jedynym sposobem ochrony przed zachorowaniem. W krajach endemicznego występowania japońskiego zapalenia mózgu podwyższone ryzyko zakażenia dotyczy osób przemieszczających się lokalnym transportem, planujących noclegi w namiotach, w czasie wycieczek rowerowych.

Objawy choroby występują u niewielkiego odsetka osób zakażonych, ale choroba jeżeli wystąpi charakteryzuje się dramatycznym przebiegiem i wysoką śmiertelnością. Nie znamy swoistej terapii przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu.

Kto nie powinien zostać zaszczepiony?

Obowiązują przeciwwskazania do szczepień podobne jak w przypadku pozostałych szczepionek inaktywowanych, tj. ciężki odczyn alergiczny, który wystąpił po podaniu poprzedniej dawki szczepionki lub ciężka infekcja przebiegająca z gorączka. Specyficznymi przeciwwskazaniami są reakcje nadwrażliwości na składniki pomocnicze szczepionki.

Osoby, które nie mogą być zaszczepione, przebywając w miejscu występowania choroby, powinny pamiętać o zabezpieczeniu się przed ugryzieniem przez komary oraz kontaktem z dzikim ptactwem i trzodą chlewną. Ochrona obejmuje stosowanie repelentów, odzieży zabezpieczającej całe ciało, stosowanie moskitiery i zamontowanie siatek zabezpieczających na oknach.

Jak długo utrzymuje się odporność po szczepieniu?

Po podaniu dwóch dawek szczepionki obserwujemy wysoką sięgająca 98-99% skuteczność szczepienia. Przyjmuje się, że odporność utrzymuje się około roku po ostatnim szczepieniu. Warto  podać dawkę przypominającą po tym czasie.

Gdzie można się zaszczepić?

Szczepienie przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu jest zalecane dla podróżujących do krajów endemicznego występowania choroby. Szczepienie można wykonać w jednej z placówek, gdzie wykonuje się szczepienia podróżujących.

Więcej informacji na temat realizacji szczepień:

 

Jakie szczepionki są zarejestrowane w Polsce?

W Polsce dostępny jest jeden preparat szczepionki przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu:

Nazwa: IXIARO

Typ szczepionki: szczepionka przeciw japońskiemu zapaleniu mózgu

Antygeny: inaktywowany wirus japońskiego zapalenia mózgu, adsorbowany na wodorotlenku glinu

Podmiot odpowiedzialny: Novartis Vaccines and Diagnostics, Włochy

Postać: zawiesina do wstrzykiwań domięśniowych

Dawka: 0,5 ml

Ostatnia aktualizacja: 31 maja 2019
Materiały źródłowe
  • Medycyna Podróży – Grzegorz Carowicz/Ernest Kuchar
  • Wakcynologia praktyczna – Dorota Mrożek – Budzyn
  • Europejska Agencja Leków. EPAR.
  • Mikrobiologia lekarska – Kayser/Eckert
  • Halstead S.B., Hills S.L., Dubischar K. Japanese encephalitis vaccines. w: Plotkin’s Vaccines, ed. Plotkin S., Orenstein W., Offit P., Edwards K.M. 7th edition, 2017, str. 511-548.
pokaż więcej
Słowniczek
pokaż więcej
Znalazłeś niezrozumiany termin?
Zaproponuj hasło do słownika.
Loading

Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Pozostawiając w ustawieniach przeglądarki włączoną obsługę plików cookies wyrażasz zgodę na ich użycie. Jeśli nie zgadzasz się na wykorzystanie plików cookies, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Więcej informacji znajdziesz w polityce prywatności.

The cookie settings on this website are set to "allow cookies" to give you the best browsing experience possible. If you continue to use this website without changing your cookie settings or you click "Accept" below then you are consenting to this.

Close