Prof. Jan Karol Kostrzewski (1915-2005)

Lekarz, epidemiolog i dydaktyk, twórca polskiej szkoły epidemiologicznej. Prof. Jan Karol Kostrzewski był absolwentem Akademii Medycznej w Warszawie oraz Harvard School of Public Health. Od 1941 r. był związany zawodowo z Państwowym Zakładem Higieny. W latach 1951-1978 był Kierownikiem Zakładu (Działu) Epidemiologii PZH. W kraju pełnił funkcje: Głównego Inspektora Sanitarnego (1961-1968), Wiceministra (1961-1968) i Ministra (1968-1972) Zdrowia i Opieki Społecznej. W latach 1968-1986 był członkiem Prezydium Polskiej Akademii Nauk, a w latach 1984-1989 Prezesem PAN. Od 1960 r. współpracował ze Światową Organizacją Zdrowia, najpierw jako członek zespołu ekspertów, w latach 1969-1970 jako wiceprezydent Światowego Zgromadzenia Zdrowia, w 1975 jako przewodniczący Rady Wykonawczej WHO oraz w latach 1977-1980 działając w kierownictwie Światowej Komisji Wykorzenienia Ospy na Świecie. Prof. Jan Karol Kostrzewski był inicjatorem i organizatorem Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (1958 r.). Jako lekarz w oddziałach AK był również uczestnikiem Powstania Warszawskiego.

Profesor był głównym organizatorem systemu szczepień ochronnych w Polsce. Od 1963 r. systematycznie rozszerzał Program Szczepień Ochronnych, dostosowując go do zmieniającej się sytuacji epidemiologicznej i dostępności nowo pojawiających się szczepionek. Program rozpoczęto od przymusowych szczepień przeciw ospie prawdziwej. Wraz z wyszkolonymi przez siebie współpracownikami, Profesor wdrażał szczepienia akcyjne, później przekształcane w szczepienia powszechne. Pierwsze szeroko zakrojone programy przygotowania szczepionek i organizacji szczepień ochronnych miały na celu doraźne zwalczanie najgroźniejszych epidemii chorób, którym można zapobiec przez szczepienia, tj. durowi brzusznemu, błonicy, krztuścowi, poliomyelitis lub odrze. Prof. Kostrzewski pozostał w pamięci jako wybitny znawca epidemiologii duru wysypkowego i gorączki okopowej, autor koncepcji nawrotów duru wysypkowego w utrzymywaniu się endemii tej choroby oraz inicjator epidemiologicznych badań skuteczności szczepień w Polsce. Zainicjował uchwalenie Ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych (obowiązywała w latach 1963-2001). Profesor zorganizował na szeroką skalę porównawcze kontrolowane badania terenowe skuteczności i bezpieczeństwa szczepionki przeciw durowi brzusznemu oraz nowo wyprodukowanych szczepionek. Był to największy program terenowego badania szczepionek jaki kiedykolwiek przeprowadzono w Polsce. Jego wynikiem było wprowadzenie corocznych szczepień przeciw durowi brzusznemu i paradurom A i B sprawdzoną pod względem bezpieczeństwa szczepionką o wysokiej skuteczności.