Czy można szczepić osoby z alergiami?

Szczepienie powinno się zawsze odbywać w gabinecie szczepień wyposażonym w zestaw pierwszej pomocy i zestaw przeciwwstrząsowy. U pacjentów z potwierdzoną silną reakcją alergiczną należy ocenić ryzyko i korzyści związane z podaniem szczepionki. W uzasadnionych przypadkach można rozważyć podanie szczepionki w warunkach szpitalnych. Jeżeli lekarz ma wątpliwości dotyczące podania szczepionki ze względu na możliwe reakcje alergiczne należy skierować dziecko do poradni konsultacyjnej ds. szczepień, gdzie zostanie podjęta ostateczna decyzja (zgodnie z zasadą: lepiej skonsultować, niż nie szczepić).

Niepożądany odczyn poszczepienny o charakterze reakcji alergicznej może mieć charakter miejscowy lub ogólny. W miejscu szczepienia może wystąpić rumień, obrzęk i bolesność. Na skórze całego ciała lub na ograniczonych jego obszarach może wystąpić wysypka, najczęściej o charakterze plamistym, swędząca, o zmiennej lokalizacji, określana często pokrzywką.

Najcięższą reakcją alergiczną na podanie szczepionki jest reakcja anafilaktyczna, występująca natychmiast po wstrzyknięciu. W najcięższej postaci anafilaksji jaką jest wstrząs występuje bladość, spadek ciśnienia tętniczego krwi, poty, przyspieszenie tętna, obrzęki, duszność i utrata przytomności.

Są to objawy, które występują bardzo rzadko u dzieci, prawidłowo kwalifikowanych przez lekarza do szczepień. W celu zwiększenia bezpieczeństwa szczepień u dzieci z chorobami alergicznymi często kilka dni przed i po szczepieniu podaje się preparaty antyhistaminowe. Bardzo istotną rzeczą jest dobrze zebrany wywiad od rodziców, a u dzieci z grup wysokiego ryzyka szczepienia przeprowadza się w Poradniach Konsultacyjnych Szczepień, a w wyjątkowych przypadkach podczas hospitalizacji w oddziale szpitalnym.

Szczepienia dzieci z chorobami alergicznym wykonujemy zgodnie z zaleceniami i zasadami jak dla całej populacji, uwzględniając specyficzne przeciwwskazania. Objawy kliniczne alergii nie są przeciwwskazaniem do szczepienia. Stwierdzenie objawów alergii u osób spokrewnionych nie są przeciwwskazaniem do szczepienia. Wbrew popularnemu przekonaniu alergicy mogą być szczepieni nawet szczepionkami, w których skład wchodzą nieznaczne ilości białka jaja kurzego tj. szczepionką przeciw grypie.

Dane z piśmiennictwa światowego jednoznacznie dowodzą, że choroby alergiczne nie stanowią przeciwwskazań do podawania szczepień ochronnych. Wyniki polskich badań podobnie nie wykazały istotnych różnic w częstości występowania niepożądanych odczynów poszczepiennych u dzieci zdrowych i z chorobami alergicznymi po szczepieniu przeciw ospie wietrznej.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepienia jest wystąpienie u dziecka ostrej reakcji anafilaktycznej po poprzednim szczepieniu. Dzieciom z chorobą alergiczną w przypadku uzasadnionej potrzeby szczepienia można podawać szczepionkę w warunkach szpitalnych.

Nie należy szczepić dzieci z chorobami alergicznymi:

• w okresie zaostrzenia choroby alergicznej.
• w okresie nasilonego stężenia alergenów w powietrzu (intensywne pylenie traw, drzew, chwastów).
• jednoczasowo z podawaniem preparatów odczulających, ze względu na ewentualne trudności w ocenie niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Większość przeciwwskazań do szczepienia w grupie pacjentów z chorobami alergicznymi ma charakter czasowy. Opóźnienie szczepienia do czasu ustąpienia objawów jest wskazane w przypadku:

• umiarkowanej i ostrej choroby infekcyjnej o ostrym przebiegu z lub bez gorączki,
• zaostrzenie lub znaczne nasilenie przebiegu choroby przewlekłej,
• można rozważyć opóźnienie szczepienia w okresie dużego stężenia alergenów,
• w przypadku immunosupresji wynikającej z podawanych leków w terapii choroby alergicznej.

Przeciwwskazaniami nie są:

• łagodne i umiarkowane reakcje alergiczne po poprzednich dawkach szczepionki , tj. obrzęk, zaczerwienienie, bolesności,
• stabilna postać choroby alergicznej (objawy o słabym lub umiarkowanym nasileniu przy zadowalającej kontroli choroby),
• reakcja alergiczna nie będąca anafilaksją na penicylinę,
• reakcja alergiczna nie będąca anafilaksją na lateks gumy naturalnej, żelatynę jadalną, tiomersal lub inny składnik szczepionki,
• dodatnie wyniki testów skórnych, jeżeli brak klinicznych objawów alergii,
• immunoterapia w dawkach nie prowadzących do zaburzeń układu immunologicznego,
• alergia na inne substancje, które nie występują w składzie szczepionek.

Szczepionka, podobnie jak każdy lek może wywołać silną reakcję anafilaktyczną (wstrząs anafilaktyczny), czyli uogólnioną reakcję organizmu na któryś z alergenów zawartych w szczepionce.

Reakcje anafilaktyczne zdarzają się bardzo rzadko (z częstością szacowaną na około 1  przypadek na  1 milion podanych dawek szczepionki), a jeśli wystąpią bezwzględnie wymagają leczenia w szpitalu.

W Polsce każdego roku obserwuje się co najwyżej 2-3 przypadków ostrej reakcji anafilaktycznej po szczepieniu.

Reakcja anafilaktyczna może wystąpić po podaniu każdej szczepionki, ale zdarza się bardzo rzadko, szacunkowo z częstością około 1  przypadek na  1 milion podanych dawek szczepionki, w zależności od preparatu 0,65-1,53 na milion dawek. Do reakcji anafilaktycznej dochodzi zazwyczaj kilka – kilkanaście minut po podaniu szczepionki.

Informację o możliwości wystąpienia reakcji anafilaktycznej można znaleźć w ulotce dołączonej do szczepionki oraz Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL). Jest to ważna informacja zarówno dla rodzica jak i dla lekarza. Personel wykonujący szczepienie powinien być przygotowany na jej wystąpienie i zastosować odpowiednie leczenie przy użyciu zestawu do udzielania pierwszej pomocy oraz zestawu przeciwwstrząsowego. Każdorazowo po szczepieniu pacjent powinien przez przynajmniej 30 minut pozostać blisko miejsca szczepienia, aby w razie potrzeby podjąć natychmiastowe leczenie.

Przyczyną reakcji anafilaktycznych może być wiele czynników, jednak zdecydowanie częściej są to substancje pomocnicze wchodzące w skład szczepionki (np. żelatyna, białko jaja kurzego, lateks, białka drożdży) niż antygeny drobnoustrojów zawartych w szczepionce.

W przypadku wystąpienia lub podejrzenia reakcji anafilaktycznej zalecane jest przeprowadzenie diagnostyki w celu zidentyfikowania alergenu odpowiedzialnego za tę reakcję.

Jeżeli reakcja po wcześniejszym szczepieniu nie była reakcją anafilaktyczną i wyniki testów skórnych są ujemne, szczepienie można wykonywać zgodnie z ogólnymi zaleceniami z koniecznością zachowania szczególnych ostrożności i zachowania 30 min obserwacji dziecka/osoby dorosłej po szczepieniu.
Potwierdzona reakcja anafilaktyczna na wcześniejszą dawkę szczepionki lub na składniki szczepionki jest trwałym przeciwwskazaniem do wykonywania szczepień. Jeżeli po wcześniejszym szczepieniu wystąpiła reakcja anafilaktyczna, wyniki testów skórnych są ujemne a szczepienie jest szczególnie zalecane (np. pacjent z grupy ryzyka ciężkich powikłań choroby), szczepienie można przeprowadzić pod warunkiem zachowania szczególnych środków ostrożności w warunkach szpitalnych.