Jakie są ogólne zasady stosowania szczepionek?

Odstępy określone w ChPL między podaniem kolejnych dawek szczepionki podawane są w postaci zakresu czasowego „od….do…” lub jako określony okres, wówczas odstępy między kolejnymi dawkami szczepienia są odstępami minimalnymi, nie określono maksymalnych odstępów między dawkami szczepienia podstawowego, co oznacza, że kolejną dawkę szczepionki należy podać, gdy tylko będzie to możliwe i dokończyć cały schemat szczepienia zachowując zalecane odstępy między kolejnymi dawkami.

Jeżeli opóźnienie szczepienia wynika z niedostępności danego produktu na rynku, należy postępować zgodnie z powyższymi zaleceniami. W szczególnej sytuacji, gdy istnieje pilna potrzeba uodpornienia, wynikająca z zagrożenia epidemicznego lub indywidualnych wskazań, a jest dostępna inna szczepionka o porównywalnym składzie, można szczepienie kontynuować lub dokończyć tą szczepionką, chyba, że producent w Charakterystyce Produktu leczniczego zastrzegł inaczej. Priorytetem jest zaszczepienie. Szczepienia nie należy odraczać tylko dlatego, że nie dysponujemy taką samą szczepionką.

W przypadku przerwania realizowanego schematu szczepień nie należy rozpoczynać szczepienia od nowa, a zaszczepić w najbliższym, dogodnym terminie. Takie postępowanie wynika z wieloletnich obserwacji, że wydłużenie odstępu pomiędzy kolejnymi dawkami tej samej szczepionki nie wpływa negatywnie na rozwój odpowiedzi immunologicznej.

Nie należy podawać również dodatkowej dawki poza liczbę dawek przewidzianych w schemacie szczepień ani powtarzać cyklu szczepień.

Udowodniono, że w przypadku szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu b opóźnienie wynoszące nawet kilka lat między kolejnymi dawkami nie wpływa na ostateczną odpowiedź poszczepienną.

Obawy rodziców, wzbudzane przez przeciwników szczepień, o nadmierne obciążenia układu odpornościowego dziecka poprzez stosowanie szczepionek wieloskładnikowych i wielu szczepień jednocześnie, nie znajdują uzasadnienia merytorycznego. Wiedza immunologiczna, wyniki badań klinicznych oraz bogate doświadczenie kliniczne stały się podstawą do jednoczesnego (tzn. podczas tej samej wizyty w gabinecie lekarskim) podawania kilku szczepionek jednemu pacjentowi. Układ immunologiczny człowieka ma ogromne możliwości reagowania na wiele antygenów jednocześnie. W piśmiennictwie medycznym podaje się, że organizm dziecka jest w stanie odpowiedzieć na ponad 10 000 różnych antygenów jednocześnie,  a szczepionki podawane niemowlęciu w pierwszym półroczu życia angażują poniżej 0,01 % zdolności reagowania jego układu immunologicznego.

Pamiętaj, że:

• układ immunologiczny może rozpoznać i zareagować na miliony antygenów w tym samym czasie, liczba antygenów podawanych w szczepionkach stanowi znikomy odsetek tej wartości,

• w wielu badaniach wykazano, że odpowiedź immunologiczna na szczepionki wieloskładnikowe jest taka sama jak na szczepionki nieskojarzone (pojedyncze),

• równoczasowe podanie kilku szczepionek lub szczepionki wieloskładnikowej nie pogarsza odpowiedzi immunologicznej.

Stosowanie szczepionek skojarzonych umożliwia zredukowanie liczby koniecznych ukłuć dziecka podczas jednej wizyty lub liczby ukłuć rozłożonych na kolejne wizyty. Trzeba tu dodać, że pomimo większej liczby dostępnych szczepień, aktualnie stosowane szczepionki zawierają znacznie mniej antygenów (wybrane antygeny), niż szczepionki stosowane kilkadziesiąt lat temu.

Pamiętaj, że:

podając szczepionkę skojarzoną dziecko otrzyma mniej substancji pomocniczych zawartych w szczepionce, niż przy zastosowaniu w jej miejsce szczepionek nieskojarzonych (pojedynczych), co może mieć istotne znaczenie np. dla dziecka z alergią,

Rozdzielanie wizyt szczepiennych w celu oddzielnego podawania szczepionek, a tym samym wydłużanie odstępów pomiędzy dawkami  szczepionek i opóźnianie realizacji schematów szczepień, najczęściej nie powoduje w efekcie końcowym obniżenia poziomu przeciwciał swoistych, jednakże opóźnia uzyskanie pełnego zabezpieczenia przed daną chorobą zakaźną do czasu zrealizowania szczepienia w zalecanej liczbie dawek, tj. co najmniej w cyklu podstawowym, co skutkować może brakiem uodpornienia dziecka w wieku największego narażenia na daną chorobę. W badaniu przeprowadzonym podczas epidemii odry wykazano, że około 1/3 zachorowań na odrę u dzieci w wieku przedszkolnym niezaszczepionych, lecz kwalifikujących się do tego szczepienia, można było zapobiec, gdyby szczepienie MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) wykonano podczas jednej wizyty razem z innym szczepieniem.

Jednoczesna realizacja kilku szczepień, czy możliwość zastosowania szczepionek skojarzonych, jest również bardzo istotna w przypadku planowania podróży zagranicznej.

Podsumowując, w interesie rodziców, a przede wszystkim dziecka, leży zastosowanie u niego szczepionek w sposób bezpieczny, skuteczny, z wykorzystaniem aktualnej wiedzy medycznej. Nie należy kierować się nieuzasadnionymi obawami wzbudzanymi sensacyjnymi doniesieniami medialnymi, gdyż niesie to ryzyko niedostatecznego lub zbyt późnego uodpornienia dziecka.