Jakie są rodzaje szczepionek?
Podsumowanie
Jakie są rodzaje szczepionek?
Jaka jest różnica pomiędzy szczepionkami żywymi oraz inaktywowanymi?
W jakiej postaci mogą być przygotowane szczepionki?
Jaka jest różnica pomiędzy szczepionkami jednoskładnikowymi (monowalentnymi) i wieloskładnikowymi (poliwalentnymi)?
Co to są szczepionki skojarzone?
Dlaczego warto stosować szczepionki wysoko-skojarzone ?
Przed jakimi chorobami chronią dotychczas opracowane szczepionki?
Czy szczepienie może wywołać chorobę przed, którą chroni?
Podsumowanie
Szczepionki dzieli się na żywe, zawierające całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje oraz szczepionki zabite, zawierające inaktywowane (zabite) drobnoustroje lub ich fragmenty, np. pojedyncze białka. Szczepionki mogą chronić przeciw jednej chorobie lub mogą być wieloskładnikowe.
Pamiętaj, że:
- Szczepionki żywe zazwyczaj wywołują silniejszą odporność, jednak są bardziej odczynowe,
- Szczepionki zabite (inaktywowane) zazwyczaj wymagają kilku dawek w celu uzyskania trwałej odporności, jednak niezwykle rzadko prowadzą do niepożądanych odczynów poszczepiennych,
- Szczepionki wieloskładnikowe umożliwiają uodpornienie przeciwko wielu chorobom zakaźnym, przy zachowaniu optymalnej skuteczności i bezpieczeństwa poszczególnych składników.
Szczepionki żywe zawierają odmiany drobnoustrojów które potrafią wywołać zakażenie, ale pozbawione są właściwości chorobotwórczych dzięki wieloletnim próbom i eksperymentom (np, szczepionka przeciw gruźlicy lub szczepionka przeciw odrze). Szczepionki zabite zawierają drobnoustroje inaktywowane za pomocą temperatury, związków chemicznych lub promieniowania (np. szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu lub szczepionka przeciw durowi brzusznemu). Szczepionki rekombinowane powstają w wyniku wbudowania fragmentu materiału genetycznego drobnoustroju do komórek ssaków lub komórek drożdży. Zmienione genetycznie (rekombinowane) komórki zaczynają produkcję nowego białka, które po wyizolowaniu i oczyszczeniu staje się antygenem szczepionkowym (np. szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego).
Szczepionki jednoskładnikowe (monowalentne) uodparniają przeciwko jednej chorobie zakaźnej. Mogą zawierać jeden rodzaj drobnoustroju lub antygeny pochodzące od jednego drobnoustroju. Szczepionki wieloskładnikowe (poliwalentne) zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju (np. szczepionka przeciw poliomyelitis) lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju (np. szczepionka przeciw pneumokokom). Szczepionki skojarzone uodparniają organizm jednocześnie przeciw kilku chorobom zakaźnym. Zawierają kilka drobnoustrojów lub antygenów, pochodzących od kilku drobnoustrojów, np. szczepionka DTP czy MMR. W ostatnich latach opracowano szczepionki wysokoskojarzone, np. szczepionkę pięciowalentną (5 w 1) DTaP+IPV+Hib uodparniającą przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b. Szczepionki wysoko skojarzone pozwalają zredukować liczbę wykonywanych wstrzyknięć, co wpływa na zmniejszenie bólu i stresu u dziecka oraz zmniejszyć możliwość zakażenia podczas szczepień. Wadą jest ich cena.
- Stanley A. Plotkin, Walter A. Orenstein, Paul A. Offit (red.). Vaccines. 6th Edition, Saunders, Philadelphia 2014.
