Jakie są rodzaje szczepionek?

Szczepionki mogą być przygotowane w postaci liofilizatu (proszku) lub w postaci płynnej.

Szczepionki przygotowane w postaci liofilizatu zawierają proszek, umieszczony w ampułce lub fiolce oraz rozpuszczalnik, dołączony do opakowania szczepionki. Przed szczepieniem liofilizat należy rozpuścić w rozpuszczalniku. Szczepionki przygotowane w postaci liofilizatu są bardziej stabilne i mniej wrażliwe na temperaturę niż szczepionki płynne.
Przykładem szczepionki liofilizowanej jest szczepionka MMR.

W niektórych szczepionkach produkowanych w postaci płynnej, antygen jest adsorbowany (związany) z cząstkami chemicznego związku mineralnego (adsorbenta, który pełni rolę adiuwanta substancji wzmacniającej działanie szczepionki). Najczęściej stosowanym adsorbentem jest wodorotlenek glinu, rzadziej inne związki, tj. fosforan glinu. Rola adsorbenta polega na utrzymywaniu antygenu w organizmie w postaci „depozytu”, który jest uwalniany przez dłuższy czas, dzięki czemu wzmacnia i wydłuża się również działanie szczepionki. Adiuwant może działać w sposób nieswoisty, powodując miejscowy odczyn zapalny, co wpływa na uaktywnienie nieswoistych mechanizmów odpornościowych. Zwiększa to skuteczność podania szczepionki.
Przykładem szczepionki płynnej jest szczepionka DTP przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.

Szczepionki jednoskładnikowe (monowalentne) uodparniają przeciw jednej chorobie zakaźnej. Mogą zawierać jeden rodzaj drobnoustroju lub antygeny, pochodzące od jednego drobnoustroju. Jeżeli drobnoustrój dzieli się na typy, jak np. poliowirus, to w monowalentnej szczepionce przeciwko poliomyelitis może znajdować się tylko typ 1 lub typ 2, albo typ 3 tego wirusa.

Szczepionki wieloskładnikowe (poliwalentne) zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju. Zależnie od liczby, zawartych typów tego samego drobnoustroju szczepionka może być dwuwalentna (2 typy), trójwalentna (3 typy), tetrawalentna (4 typy), itd.
Przykładem szczepionki wieloskładnikowej są:

• 3- walentna inaktywowana szczepionka przeciw poliomyelitis, która zawiera wszystkie 3 typy poliowirusa, czyli typ 1, 2 oraz 3,
• 13-walentna skoniugowana szczepionka przeciw pneumokokom,

Wśród aktualnie zarejestrowanych w Polsce szczepionek poliwalentnych najbardziej złożoną jest polisacharydowa szczepionka przeciw pneumokokom, która chroni przeciw zakażeniom wywołanym 23 serotypami bakterii Streptococcus pneumoniae oraz skoniugowana szczepionka przeciw pneumokokom, która chroni przeciw zakażeniom wywołanym 13 serotypami bakterii Streptococcus pneumoniae.