Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu

U około 1% chorych z objawami neurologicznymi dochodzi do zgonu. Wyzdrowienie pozostałych 99% nie zawsze jest całkowite.

Zachorowanie na kleszczowe zapalenie mózgu może mieć poważne następstwa, tj.:

• trwałe niedowłady i objawy neurologiczne,
• uszkodzenie poszczególnych nerwów (w ok. 25%),
• uszkodzenie słuchu (w 13%),
• zaburzenia psychiczne, w tym nerwica, depresja (w 13%),
• zaburzenia koncentracji, zaburzenia pamięci,
• meteoropatie,
• nadmierna drażliwość,
• agresja wobec otoczenia,
• często ograniczona wydolność fizyczna, parkinsoidalne drżenie rąk, upośledzenie ruchów rąk.

Chorzy często twierdzą, że nawet bez utrwalonych objawów są „inni niż przed chorobą”, co określa się tzw. charakteropatią.

Źródło danych: biuletyny roczne „Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce” (wyd: NIZP-PZH, GIS)

W Polsce liczbę zachorowań na pełnoobjawowe kleszczowe zapalenie mózgu w okresie ostatnich 10 lat szacowano na 150 do ponad 250 przypadków rocznie. W 2014 roku odnotowano 195 przypadków, a w 2015 roku 150 przypadków kleszczowego zapalenia mózgu. Z badań epidemiologicznych wynika, że są to dane niedoszacowane. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w rejonach północno-wschodniej Polski, w województwie podlaskim, zwłaszcza na terenach graniczących z Litwą (do 80% zgłoszonych zakażeń w danym roku) oraz w województwie warmińsko- mazurskim i wschodniej części mazowieckiego. Wysokie ryzyko zakażenia wirusami KZM po ukąszeniu przez zakażone kleszcze żerujące na obszarze województwa podlaskiego utrzymuje się co najmniej od 10 lat. Sezonowość zachorowań wiąże się z dwoma okresami aktywności kleszczy: dominującym – wiosenno-letnim i słabszym – jesiennym.

W 2017 roku i 2018 roku odnotowano odpowiednio 476 oraz 450 zachorowań. Badacze są zgodni, że liczby te są niedoszacowane. Ocieplenie klimatu przyczynia się do ekspansji kleszczy na tereny, które do tej pory nie były endemiczne. Przyczyną zwiększonej zachorowalności, obok zmian klimatycznych, są również podróże do obszarów  endemicznego występowania KZM.

Od około 70 lat wiemy, że kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) występuje na terenie Polski, jak również we wszystkich sąsiadujących z nami krajach. Problem polega na tym, że obszary ryzyka KZM określa się na podstawie zgłoszeń lekarzy, którzy w celu rozpoznania tej choroby muszą zlecić badanie swoistych przeciwciał (tzw. badanie serologiczne). Trwające blisko dekadę badania NIZP-PZH wykazały, że większość lekarzy w Polsce nie zleca takich badań, ponieważ uważa, że na ich terenie nie ma tej choroby. A choroby tej nie ma ponieważ nie wykonuje się badań. Stąd też większość zachorowań na KZM nie jest w Polsce wykrywana.

W opublikowanym w 2018 r. opracowaniu podsumowującym wieloletnie badania NIZP-PZH dotyczące oszacowania ryzyka zachorowania na KZM w Polsce wykazano, że tereny sprzyjające ryzyku KZM występują na wielu obszarach Polski, gdzie dotąd choroba nie była rejestrowana Opracowany model statystyczny został starannie dopasowany do danych zarejestrowanych w 17 powiatach w województwach podlaskim oraz warmińsko-mazurskim, gdzie wszyscy lekarze mają dostęp do diagnostyki w kierunku KZM. Następnie „nałożono” ten model na cały obszar Polski, w celu oszacowania liczby zachorowań na podstawie współoddziaływania uwarunkowań meteorologicznych, zalesienia, wskaźników dostępności lasów oraz bezrobocia (wpływającego na liczbę osób zmuszonych do prac sezonowych na świeżym powietrzu). Wyniki modelu pozwoliły zidentyfikować obszary, w których istnieją warunki szczególnie sprzyjające zetknięciu się z zarażonymi kleszczami oraz zachorowaniom u ludzi.

Wirus wywołujący odkleszczowe zapalenie mózgu (KZM) występuje na obszarach endemicznego występowania choroby, jednak jej rozpowszechnienie jest zróżnicowane w zależności od regionu geograficznego. Ryzyko zachorowania na KZM występuje w krajach środkowej, wschodniej i północnej Europy, na obszarze Azji z klimatem umiarkowanym, w Północnych Chinach, Mongolii, na terenie Federacji Rosyjskiej (np. Syberia).

W Europie rejestruje się kilka tysięcy potwierdzonych zachorowań rocznie. We wszystkich krajach, w których prowadzi się rejestrację kleszczowego zapalenia mózgu, obserwuje się wzrost liczby zachorowań trwający od około 20 lat.

W krajach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG) w 2017 roku zarejestrowano 2550 potwierdzonych przypadków KZM (zapadalność: 0,5/100 000). Odnotowano 5 zgonów (współczynnik śmiertelności: 0,3%). Podobnie jak w poprzednich latach, największa zapadalność na KZM dotyczyła Łotwy (16,6/100 000), Litwy (9,1/100 000), Czech (6,4/100 000) oraz Estonii (6,4/100 000) i Słowenii (4,9/100 000).

W Europie na KZM chorują głównie dorośli w wieku >25 lat, a ponad 30% przypadków dotyczyło osób w wieku 45–64 lat.