Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu
Podsumowanie
O chorobie
Co to jest kleszczowe zapalenie mózgu?
Jakie są objawy kleszczowego zapalenia mózgu?
Jak poważne mogą być objawy kleszczowego zapalenia mózgu?
Jak często kleszczowe zapalenie mózgu występuje w Polsce?
Gdzie są obszary endemicznego wykrywania KZM w Polsce?
Gdzie i jak często kleszczowe zapalenie mózgu występuje na świecie?
O szczepionce
Jakie rodzaje szczepionek przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu są dostępne w Polsce?
Dlaczego warto się szczepić przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Jakie ryzyko jest związane ze szczepieniem przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Jaka jest skuteczność szczepionek przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Jakie szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu są dostępne w Polsce?
Kalendarz szczepień
Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu w Programie Szczepień Ochronnych
Czytaj więcej
Jakie są drogi zakażenia wirusem kleszczowego zapalenia mózgu?
Jak często należy podawać dawki przypominające szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Czy dwie dostępne szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu można stosować wymiennie?
Kiedy najlepiej zaszczepić się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu aby być odpornym w czasie letnich wakacji?
Czy można sprawdzić, że kleszcz który nas ugryzł był zakażony wirusem kleszczowego zapalenia mózgu?
Czy można się zaszczepić przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu po ukąszeniu przez zarażonego kleszcza?
Czy można zaszczepić się na kleszcze?
Czy można zaszczepić się przeciw boreliozie?
Kto i kiedy powinien zostać zaszczepiony przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
O szczepieniach przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu powinni pamiętać wszyscy miłośnicy przyrody, szczególnie osoby aktywne, np. biegacze, właściciele psów, rodziny z małymi dziećmi, osoby uprawiające hobby na świeżym powietrzu.
Szczepienia są szczególnie zalecane osobom często przebywającym na terenach leśnych, w tym:
- pracownikom leśnym,
- wojskowym na poligonach,
- turystom (przede wszystkim lubiącym piesze wycieczki),
- kolonistom (dzieci i młodzież poniżej 18 roku życia stanowią ¼ chorujących na kleszczowe zapalenie mózgu),
- podróżującym do obszarów endemicznego występowania kleszczowego zapalenia mózgu.
Schemat szczepień obejmuje szczepienia podstawowe i przypominające.
Na rynku są dostępne szczepionki dwóch producentów, każda w dawce dla dzieci oraz dla dorosłych.
Szczepionka ENCEPUR K (dawka 0,25 ml; od 1 roku do 11 lat)
Szczepionka ENCEPUR Adults (dawka 0,5 ml; młodzież od 12 lat i dorośli)
Szczepienia podstawowe
3 dawki podawane w odstępach:
- pierwsza dawka,
- druga dawka po 1 do 3 miesiącach od pierwszej,
- trzecia dawka po 9-12 miesiącach od drugiej.
Jeżeli konieczne jest szybkie uodpornienie drugą dawkę można podać po 2 tygodniach po pierwszej dawce.
Po podstawowym cyklu szczepienia odporność utrzymuje się co najmniej 3 lata (lub 12-18 miesięcy w przypadku przyspieszonego schematu), więc zalecane są dawki przypominające.
Szczepienia przypominające
- dzieci w wieku 1-11 lat: pierwsza dawka przypominająca 3 latach po zakończeniu szczepienia podstawowego, a kolejne dawki co 5 lat,
- osoby w wieku do 49 lat: pierwsza dawka przypominająca po 12-18 mies. po zakończeniu szczepienia podstawowego, a kolejne dawki co 5 lat,
- osoby w wieku powyżej 49 lat: pierwsza dawka przypominająca po 12-18 mies. po zakończeniu szczepień podstawowych, a kolejne dawki co 3 lata.
Szczepionka FSME-IMMUN Junior (dawka 0,25 ml; od 1 roku do 15 lat)
Szczepionka FSME-IMMUN (dawka 0,5 ml; młodzież od 16 lat i dorośli)
Szczepienia podstawowe
3 dawki podawane w odstępach:
- pierwsza dawka,
- druga dawka po 1 do 3 miesiącach od pierwszej,
- trzecia dawka po 5-12 miesiącach od drugiej.
Jeżeli konieczne jest szybkie uodpornienie drugą dawkę można podać po 2 tygodniach po pierwszej dawce.
Po podstawowym cyklu szczepienia odporność utrzymuje się co najmniej 3 lata (lub 12-18 miesięcy w przypadku przyspieszonego schematu), więc zalecane są dawki przypominające.
Szczepienia przypominające
- dzieci w wieku 1-15 lat: pierwsza dawka przypominająca 3 latach po zakończeniu szczepienia podstawowego, a kolejne dawki co 5 lat,
- osoby w wieku do 60 lat: pierwsza dawka przypominająca po 3 latach po zakończeniu szczepień podstawowych, a kolejne dawki co 5 lat,
- osoby w wieku powyżej 60 lat: dawki przypominjące co 3 lata.
Kto nie powinien zostać zaszczepiony przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu są:
- reakcja anafilaktyczna po wcześniejszej dawce szczepionki lub podaniu innej szczepionki
- ostra choroba przebiegająca z gorączką
- nasilona reakcja alergiczna na substancje pomocnicze wchodzące w skład szczepionki
Zgodnie z zaleceniami szczepienia dzieci z chorobami alergicznymi, alergia na jajo kurze nie stanowi przeciwwskazania do podania szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu. Nasilona reakcja alergiczna na jajo kurze w wywiadzie stanowi jedynie wskazanie do przedłużonej obserwacji pacjenta po szczepieniu.
Mimo wysokiego stopnia bezpieczeństwa szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu nie przeprowadzono badań nad ich wpływem na przebieg ciąży. Z tego powodu nie zaleca się szczepienia kobiet ciężarnych, z wyjątkiem uzasadnionych okoliczności.
Jakie ryzyko jest związane ze szczepieniem przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu zawierają zabity wirus KZM więc nie istnieje niebezpieczeństwo wywołania zakażenia.
Po szczepieniu mogą wystąpić odczyny poszczepienne o charakterze zmian miejscowych w miejscu szczepienia tj. przemijający ból w miejscu wstrzyknięcia obrzęk, bolesność, zaczerwienienie. Część odczynów uogólnionych, np. przejściowy stan gorączkowy, ogólne osłabienie, objawy grypopodobne powstają jako reakcje organizmu na podany antygen i pojawiają się najczęściej po pierwszej dawce szczepionki. Mogą występować bóle głowy lub mięśni, nudności, wymioty.
Rzadko mogą występować: bóle mięśniowo-stawowe w okolicy karku, złe samopoczucie, drgawki.
Nie przeprowadzono badań oceniających jednoczesne podawanie szczepionek przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu z innym szczepionkami, dlatego lepiej jest je podawać osobno.
Jaka jest skuteczność szczepionek przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu?
Szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu są wysoko skuteczne, zwłaszcza u osób poniżej 60 r.ż. Skuteczność szczepienia w tej grupie oceniana jest na powyżej 95% po podaniu 3 dawek szczepienia podstawowego. U ok. 90% osób w dobrym ogólnym stanie zdrowia, już po podaniu 1-szej dawki szczepionki występują swoiste przeciwciała ochronne.
Badanie poziomu przeciwciał ochronnych w surowicy pomaga sprawdzić odporność osób, którym podawane są kolejne dawki przypominające. W przypadku wysokiego stężenia przeciwciał lekarz może podjąć decyzję o odroczeniu szczepienia przypominającego.
Jakie szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu są dostępne w Polsce?
W Polsce zarejestrowane są dwie szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu:
1. Szczepionka: Encepur ® K (dla dzieci)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, inaktywowana,
Antygen: inaktywowany wirus kleszczowego zapalenia mózgu,
Podmiot odpowiedzialny: Novartis Vaccines and Diagnostics S.r.l.,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań domięśniowych w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,25 ml
Szczepionka: Encepur ®Adults (dla dorosłych)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, inaktywowana,
Antygen: inaktywowany wirus kleszczowego zapalenia mózgu,
Podmiot odpowiedzialny: Novartis Vaccines and Diagnostics S.r.l.,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań domięśniowych w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,25 ml dla dzieci/0,5 ml dla dorosłych;
2. Szczepionka: FSME-IMMUN 0,25 ml Junior (dla dzieci)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, inaktywowana,
Antygen: inaktywowany wirus kleszczowego zapalenia mózgu,
Podmiot odpowiedzialny: Baxter AG,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: 0,25 ml.
Szczepionka: FSME-IMMUN 0,5 ml (dla dorosłych)
Typ szczepionki: szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, inaktywowana,
Antygen: inaktywowany wirus kleszczowego zapalenia mózgu,
Podmiot odpowiedzialny: Baxter AG,
Postać: zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce,
Dawka: /0,5 ml.
- Balogh Z, Ferenczi E, Szeles K, Stefanoff P, Gut W, Szomor KN, Takacs M, Berencsi G.Tick-borne encephalitis outbreak in Hungary due to consumption of raw goat milk. J Virol Methods. 2010 Feb;163(2):481-5.
- Barret N. P, Plotkin S.A., Ehrlich H.J.: Tick-borne encephalitis virus vaccines. W: Plotkin S., Orenstein W., Offit P. (red.): Vaccines, 7th edition, Elsevier, 2017.
- Siennicka J, Trzcińska A, Gut W. Immunity against tick borne encephalitis virus (TBE) in population of forest workers in Bialowieza. Przegl Epidemiol. 2010;64(2):303-5.
- Stefanoff P, Rosinska M, Samuels S, White DJ, Morse DL, Randolph SE. A national case-control study identifieshuman socio-economic status and activities as risk factors for tick-borne encephalitis in Poland. PLoS One. 2012;7,9.
- Stefanoff P, Zielicka-Hardy A, Hlebowicz M, Konior R, Lipowski D, Szenborn L, Siennicka J, Orlikova H, Working Group TE. New endemic foci of tick-borne encephalitis (TBE) identified in districts where testing for TBE was not available before 2009 in Poland. Parasit Vectors. 2013 Jun 18;6:180.
- http://www.tbe-info.com/tbe.aspx_param_target_is_150790_and_l_is_2.v.aspx
- Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce, NIZP-PZH
- Lipowski D. i wsp. A Cluster of Fatal Tick-borne Encephalitis Virus Infection in Organ Transplant Setting. J Infect Dis. 2017 Mar 15;215(6):896-901.
- Tick-borne encephalitis: a review of epidemiology, clinical characteristics, and management
Petra Bogovic, Franc Strle. World Journal of Clinical Cases, 2015; 3 (5): 430–441 - Stryczyńska-Kazubska J., Małecka I., Wysocki J. Szczepienia dzieci z chorobami alergicznymi. Standardy Medyczne/Pediatria 2016, 13, 61-65.
- Barrett PN, Portsmouth D. A novel multivalent OspA vaccine against Lyme borreliosis shows promise in Phase I/II studies. Expert Rev Vaccines. 2013 Sep;12(9):973-5.
- Poland GA. Vaccines against Lyme disease: What happened and what lessons can we learn? Clin Infect Dis. 2011 Feb;52 Suppl 3:s253-8.
- P. Stefanoff, B. Rubikowska, J. Bratkowski, Z. Ustrnul, S.O. Vanwambeke, M. Rosinska. A predictive model identified tick-borne encephalitis high risk areas in regions where no cases were reported previously, Poland, 1999-2012. International Journal of Environmental Research and Public Health 2018; 15(4), 677.
- P. Stefanoff, A. Zielicka-Hardy, M. Hlebowicz, R. Konior, D. Lipowski, L. Szenborn, J. Siennicka, H. Orlikova. TBE enhanced surveillance working group (2013): New endemic foci of tick-borne encephalitis identified in districts where testing for TBE was not available before, Poland, 2009. Parasites & Vectors 2013; 6(1): 180.
- P. Stefanoff, M. Pfeffer, W. Hellenbrand, J. Rogalska, F. Rühe, A. Makówka, J. Michalik, B. Wodecka, A. Rymaszewska, D. Kiewra, A. Baumann-Popczyk, G. Dobler. Virus detection in questing ticks is not a sensitive indicator for risk assessment of tick-borne encephalitis in humans. Zoonoses and Public Health 2012; 60(3): 215-226.
- P. Stefanoff, J. Siennicka, J. Kaba, M. Nowicki, E. Ferenczi, W. Gut. Identification of new endemic tick-borne encephalitis foci in Poland – a pilot seroprevalence study in selected regions. International Journal of Medical Microbiology 2008; 298 (Suppl. 1): 102-107.
- Broker M. i wsp. Aret ich-borne encephalitis vaccines interchangeable? Expert Rev. Vaccines, 2006, 5(4), 461-466.
- Kollaritsch H i wsp. Background document on vaccines and vaccination against tick-borne encephalitis. Geneva, WHO Startegic Advisory Group of Experts on Immunisation, 2011.
- Vaccines against tick-borne encephalitis: WHO position paper. Weekly epidemiological record 2011, 86, 24, 241-256.
- Heinz F.X., Holzmann H., Essl A. i wsp.: Field effectiveness of vaccination against tick-borne encephalitis. Vaccine, 2007; 25: 7559–7567.
