Szczepionka przeciw tężcowi

W przypadku ustalania schematów szczepień uwzględniających podawanie przypominających dawek szczepionek ze składnikiem tężcowym, wyzwaniem pozostaje konieczność zachowania określonych odstępów czasowych.
W ulotkach dołączanych do szczepionek zawierających składnik tężcowy można znaleźć informację, że kolejne dawki przypominające szczepionki mogą być podawane raz na 10 lat , ale nie częściej niż co 5 lat. Zalecenia takie opracowywano w oparciu o wyniki badań klinicznych dotyczące bezpieczeństwa tego typu szczepionek podawanych w krótkim odstępie czasu przedstawianych w procesie ich rejestracji.  Było to powodem zalecenia zachowania przynajmniej 5-letniego odstępu między kolejnymi dawkami szczepionki ze składnikiem tężcowym, z możliwością jego skrócenia w uzasadnionych przypadkach do dwóch lat.
Według aktualnych zaleceń lekarzy amerykańskich (AAP- American Academy of Pediatrics) odstęp od ostatniej dawki szczepionki zawierającej składnik tężcowy nie ma znaczenia. Eksperci stoją na stanowisku, że w przypadkach uzasadnionych sytuacją epidemiologiczną (np. zagrożenia krztuścem) można podawać kolejne dawki szczepionki ze składnikiem tężca bez potrzeby zachowywania minimalnego odstępu.
Dostępne wyniki badań, gdzie szczepionkę typu dTap (przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi) podawano nastolatkom i dorosłym w odstępie krótszym niż 2 lata (od 28 dni do 2 lat), nie potwierdziły zwiększonego ryzyka wystąpienia miejscowych ani ogólnych niepożądanych odczynów poszczepiennych.

Należy jednak pamiętać, że zastosowanie częstszych odstępów czasowych niż wskazano w Ulotce i Charakterystyce Produktu Leczniczego danej szczepionki należy do postepowania poza wskazaniami i końcową decyzję podejmuje lekarz.

Od lat 90-tych ubiegłego wieku tężec jest problemem osób starszych powyżej 60 r.ż. W tej grupie wieku miano przeciwciał ochronnych posiada zaledwie co czwarta osoba (w grupie dzieci, młodzieży i młodych dorosłych 80%), są także zarejestrowane zgony z powodu tężca.

Szczepienie przeciw tężcowi osoby dorosłej można zrealizować jako:
•  trzy dawkowy cykl szczepienia zalecanego (jeżeli w przeszłości pacjent nie otrzymał pełnego szczepienia podstawowego lub nie posiada dokumentacji potwierdzającej wykonanie szczepienia) schemat 0-1-6 mies.;
•  uzupełnienie cyklu szczepienia podstawowego (jeżeli pacjent kiedykolwiek w przeszłości nie zakończył szczepienia podstawowego, bez konieczności rozpoczynania schematu od początku;
•  pojedynczą dawkę przypominająca szczepionki (jeżeli pacjent kiedykolwiek w przeszłości zakończył szczepienie podstawowe (3 dawki) jeżeli od podania ostatniej dawki minęło 10 i więcej lat.

U osób dorosłych, które w przeszłości otrzymały pełny cykl szczepień podstawowych (3 dawki) zalecane jest podawanie dawek przypominających szczepionki co 10 lat w postaci:
•  szczepionki przeciw tężcowi (szczepionką T)
•  lub szczepionki przeciw tężcowi i błonicy (szczepionką dT)
•  lub najlepiej przeciw błonicy tężcowi i krztuścowi (szczepionką dTap, która zapewnia dodatkową ochronę przeciw krztuścowi).

Osoba, która w przeszłości została zaszczepiona (i ma udokumentowane szczepienia) przeciw tężcowi w schemacie podstawowym (3 dawki szczepionki), a następnie otrzymała dawkę przypominającą szczepionki i jeżeli od podania ostatniej dawki szczepionki w 19 r.ż. minęło 10 i więcej lat jest uodporniona.

W przypadku osoby nieszczepionej, niekompletnie zaszczepionej lub z brakiem dokumentacji dotyczącej szczepień obowiązuje różne postępowanie w zależności od poziomu narażenia na wystąpienie tężca (w zależności od rodzaju rany i zanieczyszczenia):
• niskie ryzyko zachorowania (świeże, mało zanieczyszczone rany, nie zawierające martwych tkanek): zalecana jest dawka szczepionki przeciw błonicy i tężcowi i następnie kontynuacja szczepienia podstawowego (kolejne dawki po 1 i po 6 mies.);
•  wysokie ryzyko zachorowania (rany mocno zanieczyszczone lub zawierające zmiażdżone, martwe tkanki, opracowywane po >24 h od zranienia; rany kłute, miażdżone i postrzałowe): zalecana jest dawka szczepionki przeciw błonicy i tężcowi + swoista antytoksyna, a następnie kontynuacja szczepienia podstawowego (kolejne dawki po 1 i po 6 mies.). Lekarz ocenia konieczność podania swoistej antytoksyny tężcowej  a następnie kontynuacji szczepienia podstawowego.