Czy można szczepić osoby z obniżoną odpornością?

Niedobory odporności mogą być wrodzone i nabyte.

Pierwotne niedobory odporności mogą być spowodowane zaburzeniami składników układu odpornościowego, np. przeciwciał lub innych substancji istotnych z punktu widzenia odporności na zakażenia. Mogą one ujawniać się w pierwszych tygodniach, czy miesiącach po urodzeniu.

Nabyte zaburzenia odporności mogą być wynikiem trwających lub przebytych, ciężkich zakażeń wirusowych, bakteryjnych lub chorób układowych, a także działaniem czynników zewnętrznych, np. niedożywienia.

Dzieci o obniżonej odporności chorują z tego powodu znacznie częściej i ciężej w porównaniu ze zdrowymi dziećmi. Mogą też zachorować na infekcje, które nie występują u osób z prawidłową odpornością, tzw. zakażenia oportunistyczne. Z tego powodu dzieci o obniżonej odporności np. zakażone HIV czy po usunięciu śledziony albo przeszczepieniu szpiku kostnego musimy chronić przed groźnymi dla nich zakażeniami także przy użyciu szczepień, których zwykle stosujemy więcej (większą liczbę dawek i szerszy zakres ochrony) niż u zdrowych dzieci.

Dzieciom z zaburzeniami odporności bez obaw o bezpieczeństwo można podać szczepionki zabite, które nie mogą przecież „ożyć”. Wątpliwości budzić może efekt ochronny szczepienia – dzieci z obniżoną odpornością mogą słabiej odpowiadać na podanie szczepionki, dlatego często sprawdzamy uzyskaną odpowiedź poszczepienną i w razie potrzeby podajemy dodatkowe dawki szczepionki. Postępujemy tak np. w przypadku wirusowego zapalenia wątroby typu B u osób z zaburzeniami odporności.

Jeżeli chodzi o szczepionki „żywe” warunkiem ich podania jest nieznaczny niedobór odporności – w razie potrzeby można sprawdzić parametry odporności chorego dziecka np. liczbę komórek CD4 u dzieci zakażonych HIV. Ustalono minimalne wartości parametrów immunologicznych, które umożliwiają bezpieczne szczepienie. Przykładowo by zaszczepić dziecko zakażone HIV przeciw odrze, śwince i różyczce liczba komórek CD4 powinna wynosić minimum 20% normy dla wieku.

Osoby zakażone HIV, szczególnie w trakcie leczenia, są podatne na ciężkie zakażenia. Stwierdza się u nich zmniejszoną odpowiedź immunologiczną na szczepienia przeciwko poliomyelitis, pneumokokom, tężcowi, odrze, Haemophilus influenzae typu b, grypie, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Szczepienia osób zakażonych HIV powinny być przeprowadzane jak najwcześniej. Nie powinno się im podawać szczepionek zawierających żywe atenuowane wirusy. Szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) oraz ospie wietrznej uzależnione są od stanu odporności organizmu.

Pacjenci zakażeni HIV mogą być szczepieni przeciwko: błonicy i tężcowi (Td), wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (wzw A), wściekliźnie, meningokokom.

U pacjentów po przeszczepie szpiku wzrasta ryzyko zakażeń bakteriami otoczkowymi, tj.: pneumokokami, Haemophilus influenzae typu b, meningokokami. Szczepienia przeciwko tym bakteriom powinno przeprowadzać się od 12 do 24 miesiąca po przeszczepie. Stwierdzono, że po transplantacji obniża się z czasem poziom przeciwciał po szczepieniach wykonanych w dzieciństwie przeciwko tężcowi, błonicy, Haemophilus influenzae typu b, poliomyelitis, odrze, śwince i różyczce. Osoby, u których nie stwierdza się odrzucenia przeszczepu i nie przyjmują leków immunosupresyjnych, mogą otrzymać szczepionkę MMR po 2 latach od transplantacji.

Pacjenci po przeszczepie narządów litych mają przez całe życie zwiększoną podatność na zakażenia z powodu konieczności otrzymywania leczenia immunosupresyjnego, które zapobiega odrzuceniu przeszczepu.

Pacjentom przygotowywanym do przeszczepu narządów litych zaleca się szczepienia przeciwko:
• wzw typu B, wzw typu A – szczególnie biorcom przeszczepu wątroby,
• grypie, pneumokokom – pacjentom z chorobami serca i płuc,
• meningokokom, błonicy i tężcowi (Td), Haemophilus influenzae typu b.
U tych osób szczepienia żywymi szczepionkami (MMR, przeciwko ospie wietrznej), są przeciwwskazane, gdyż mogą być przyczyną odrzucenia przeszczepu.

Niepożądane odczyny poszczepienne mogą wystąpić u osób z obniżoną odpornością po żywych szczepionkach, tj. BCG, MMR, OPV, szczepionce przeciw ospie wietrznej. Szczepień tych nie wykonuje się u dzieci z wrodzonymi zaburzeniami odporności.

We wtórnych niedoborach odporności ograniczenia zależne są od rodzaju choroby, typu, czasu leczenia immunosupresyjnego, czasu trwania radioterapii. Leczenie immunosupresyjne, cytostatykami, kortykosteroidami, radioterapia powodują okresowe przeciwwskazania do szczepień żywymi szczepionkami.

Wskazania do szczepień często należy rozważać indywidualnie. Zawsze należy pamiętać o szczepieniach zdrowych osób przebywających w bliskich kontaktach z chorą osobą.

Dzieci z zespołem Downa mogą cierpieć na różne zaburzenia odporności, co sprzyja rozwojowi chorób zakaźnych, którym można zapobiegać drogą szczepień. Bardzo ważne są szczepienia dla pacjentów z zespołem Downa, tak dzieci jak i dorosłych. Pacjenci z zespołem Downa generalnie dobrze odpowiadają na szczepienia, dlatego lekarze wakcynolodzy podkreślają konieczność realizacji szczepień obowiązkowych, ale dodatkowo  wskazują na znaczenie poszerzenia realizowanych szczepień również o szczepienia zalecane przeciw pneumokokom, meningokokom i ospie wietrznej. Jeżeli dziecko uczęszcza do żłobka lub innej tego typu instytucji może otrzymać szczepienie przeciw ospie wietrznej nieodpłatnie. Podobnie jeżeli dziecko urodziło się jako wcześniak lub z małą masą urodzeniową, lub ma przewlekłą chorobę serca, lub płuc, albo udowodniono, że ma niedobór odporności, to szczepienie przeciw pneumokokom powinno otrzymać bezpłatnie.